Ξέρατε ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι η δεύτερη μεγαλύτερη δημοκρατία στον κόσμο, εκπροσωπώντας 450 εκατομμύρια ανθρώπους;
Τι είναι, λοιπόν, η Ευρωπαϊκή Ένωση;
Η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι μια πολιτική και οικονομική Ένωση 27 ευρωπαϊκών χωρών με κοινούς στόχους και αξίες. Είναι μια μοναδική οντότητα, καθώς δεν είναι ούτε χώρα ούτε ομοσπονδία, αλλά μάλλον μια υπερεθνική οργάνωση που ασκεί κάποιες από τις εξουσίες που συνήθως σχετίζονται με τις εθνικές κυβερνήσεις. Ο όρος υπερεθνική οργάνωση αναφέρεται σε ένα επίπεδο οργάνωσης που υπερβαίνει τις εθνικές κυβερνήσεις. Αυτό σημαίνει ότι τα κράτη μέλη της ΕΕ έχουν εκχωρήσει μέρος της κυριαρχίας τους στην ΕΕ για να αντιμετωπίσουν από κοινού ζητήματα όπως το εμπόριο η ασφάλεια και η κοινωνική πολιτική.
Η ΕΕ αποτελείται από επτά βασικά θεσμικά όργανα, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, το Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, το Ελεγκτικό Συνέδριο και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο.
Όμως τι κάνει στην πραγματικότητα η Ευρωπαϊκή Ένωση;
Η ΕΕ έχει πολλές λειτουργίες, αλλά υπάρχουν τρεις βασικές:
Πρώτον, προωθεί την οικονομική ολοκλήρωση. Η ΕΕ λειτουργεί μια ενιαία Αγορά που επιτρέπει στα αγαθά, τις υπηρεσίες, τα κεφάλαια και τους ανθρώπους να κινούνται ελεύθερα στα εθνικά σύνορα. Για παράδειγμα, μια εταιρεία με έδρα τη Γερμανία μπορεί να πουλά προϊόντα στη Γαλλία χωρίς κανένα εμπόδιο.
Επίσης, η ΕΕ διαπραγματεύεται εμπορικές συμφωνίες με άλλες χώρες για λογαριασμό των κρατών μελών της. Για παράδειγμα, έχει υπογράψει εμπορικές συμφωνίες με χώρες όπως η Ιαπωνία, ο Καναδάς και η Νότια Κορέα.
Δεύτερον, η ΕΕ αναπτύσσει και υλοποιεί κοινές πολιτικές σε διάφορους τομείς όπως η γεωργία, το περιβάλλον, η ενέργεια και οι μεταφορές. Για παράδειγμα, η Ένωση έχει μια κοινή γεωργική πολιτική η οποία παρέχει οικονομική στήριξη στους αγρότες και συμβάλλει στη διασφάλιση σταθερού εφοδιασμού με τρόφιμα σε ολόκληρη την ΕΕ. Η κοινή ενεργειακή πολιτική έχει στόχο τη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου και τη διασφάλιση του εφοδιασμού της με ενέργεια.
Τρίτον, η ΕΕ δεσμεύεται να προστατεύει τα θεμελιώδη ανθρώπινα δικαιώματα, όπως το δικαίωμα στην ελευθερία έκφρασης, την ιδιωτικότητα και τη μη διάκριση. Για παράδειγμα, με τον Γενικό Κανονισμό Προστασίας Δεδομένων της ΕΕ, οι εταιρείες πρέπει να λάβουν τη συγκατάθεση των χρηστών πριν συλλέξουν και χρησιμοποιήσουν τα προσωπικά τους δεδομένα.
Ποιος ελέγχει την ΕΕ;
Αυτό είναι περίπλοκο καθώς η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν έχει επίσημο μοναδικό ηγέτη. Αντ' αυτού χωρίζεται σε 7 θεσμικά όργανα που διαθέτουν εξουσία. Τα τρία κυριότερα είναι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, καθένα με διαφορετικό ηγέτη. Ωστόσο, ο πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής είναι το πλησιέστερο πρόσωπο που θα μπορούσε να θεωρηθεί ηγέτης της ΕΕ, καθώς βρίσκεται στο τιμόνι του πλοίου και εκπροσωπεί την ΕΕ στη διεθνή σκηνή. Αυτή τη στιγμή, πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής είναι η Ursula von der Leyen.
Συνοψίζοντας, η ΕΕ είναι σημαντική γιατί επιτρέπει στις ευρωπαϊκές χώρες να ασκούν συλλογικά μεγαλύτερη επιρροή στην παγκόσμια σκηνή, ιδιαίτερα σε σχέση με τις Μεγάλες Δυνάμεις όπως η Κίνα, η Ρωσία και οι Ηνωμένες Πολιτείες. Και έτσι, ενώ πολλά διαφορετικά στοιχεία συνεισφέρουν στο τι αποτελεί την Ευρωπαϊκή Ένωση, όλα αυτά οδηγούν σε μία ιδέα: Εργαζόμαστε μαζί για τη δημιουργία ενός καλύτερου μέλλοντος για τους πολίτες της Ευρώπης.
Ίδρυση και εξέλιξη
«Η ενοποίηση της Ευρώπης πιστεύω ότι θα είναι το μεγαλύτερο πολιτικό γεγονός στην ιστορία της Ηπείρου μας. Ένα γεγονός που θα επηρεάσει όχι μόνο τη μοίρα της Ευρώπης, αλλά και την πορεία της ανθρωπότητος. Γιατί θα εξισορροπήση το συσχετισμό Δυνάμεων στον κόσμο, θα κατοχυρώση την ανεξαρτησία της Ευρώπης και θα συμβάλει στην εμπέδωση της παγκόσμιας τάξεως και ειρήνης.» (Κωνσταντίνος Καραμανλής).
Η Ευρώπη αρχίζει πριν από 4.000 χρόνια και όχι τον 9ον αιώνα μ.Χ., από την εποχή του Καρλομάγνου, ο οποίος ήταν ο πρώτος αυτοκράτορας της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, μετά την ενοποίηση σχεδόν όλης της Δυτικής Ευρώπης.
Στη σύγχρονη εποχή, ο Ιωάννης Καποδίστριας είναι ο πρώτος Ευρωπαίος που επεσήμανε την ανάγκη μιας Ενωμένης Ευρώπης. Όταν ήταν υπουργός της Ρωσίας, υπέβαλε στις 6 Ιουλίου 1818 προς τον τσάρο Αλέξανδρο Α΄ υπόμνημα, στο οποίο με επιχειρήματα υποστήριξε την ανάγκη δημιουργίας μιας συμμαχίας όλων των Ευρωπαϊκών κρατών, μικρών και μεγάλων. Μιας συμμαχίας με κοινή πατρίδα την Ενωμένη Ευρώπη, που θα μπορεί να εδραιώσει την παγκόσμια ειρήνη.
Robert Schuman Jean Μonnet
Μετά τον Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο, ο Jean Μonnet συνέλαβε την ιδέα της Ενωμένης Ευρώπης και ο Robert Schuman ανέλαβε την υλοποίησή της. Το ερώτημα ειναι: Γιατί ενωμένη Ευρώπη; Κυρίως για λόγους πολιτικούς και οικονομικούς. Ειδικότερα:
α) Πολιτικοί λόγοι. Ο 20ός αιώνας έφερε στην Ευρώπη δύο παγκόσμιους πολέμους με μύριες καταστροφές. Όλα τα κράτη συνειδητοποίησαν ότι θα είχαν όφελος από τη συνεργασία και όχι από τη σύγκρουση. Επιπλέον, άλλο κύρος και βάρος έχει ένα κράτος κι άλλο μια ένωση κρατών στην άσκηση εξωτερικής πολιτικής. Μια Ενωμένη Ευρώπη έχει ισχυρή φωνή στη διεθνή σκηνή, υπερασπίζεται καλύτερα τα συμφέροντά της, δύσκολα γίνεται προτεκτοράτο ξένων δυνάμεων. Πράγματι, στα πενήντα τόσα χρόνια λειτουργίας της, η Ευρωπαϊκή Ένωση έγινε παράγοντας ειρήνης, σταθερότητας, προόδου και παράδειγμα για μίμηση απ’ όλο τον κόσμο.
β) Οικονομικοί λόγοι. Σύνορα, δασμοί, έλεγχοι κτλ. δημιουργούν προβλήματα στην κυκλοφορία των αγαθών και στις επιχειρήσεις. Η μικρή αγορά, δηλαδή η αγορά ενός κράτους, εμποδίζει την ανάπτυξη των επιχειρήσεων και στοιχίζει ακριβά σε παραγωγούς και καταναλωτές. Το κόστος της μη Ευρώπης είναι τεράστιο σε πολλούς τομείς (οικονομία, τεχνολογία, διεθνείς σχέσεις κτλ.). Επιπλέον, η παγκοσμιοποίηση της οικονομίας και ο ανταγωνισμός που επιβάλλει δεν αφήνουν περιθώρια για "μοναχικές" πορείες των κρατών.
Κανένα Ευρωπαϊκό κράτος δεν θα μπορούσε να ανταγωνιστεί τις Η.Π.Α., την Ιαπωνία, την Κίνα ή τους διάφορους συνασπισμούς κρατών (π.χ. Οργανισμός Οικονομικής Συνεργασίας χωρών Ασίας και Ειρηνικού).
Από το 1957 που ιδρύθηκε η Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα (Ε.Ο.Κ.) ορίστηκε ως στόχος η δημιουργία μιας κοινής αγοράς και η προοδευτική προσέγγιση της οικονομικής πολιτικής των κρατών μελών. Κοινή αγορά σήμαινε την κατοχύρωση τεσσάρων βασικών ελευθεριών:
Ελευθερία κυκλοφορίας προσώπων.
Ελευθερία κυκλοφορίας εμπορευμάτων.
Ελευθερία κυκλοφορίας υπηρεσιών.
Ελευθερία κυκλοφορίας κεφαλαίων.
Στις αρχές του 21ου αιώνα η Ε.Ε. αντιμετωπίζει μια ιστορική πρόκληση, την εμβάθυνση και τη διεύρυνση. Εμβάθυνση σημαίνει περισσότερη πολιτική ενοποίηση, δημιουργία της Ευρωπαϊκής Συμπολιτείας. Διεύρυνση σημαίνει ένταξη νέων χωρών στην Ένωση.
Σημειωτέον ότι όλα τα κράτη μπορούν να γίνουν μέλη της Ένωσης, εάν πληρούν ορισμένες θεμελιώδεις αρχές. Οι πύλες της Ένωσης είναι ανοιχτές για όλους αρκεί να καλύπτουν ορισμένα κριτήρια (βλέπε κεφ. 8.7 του βιβλίου σου).
Βέβαιον είναι ότι υπάρχει ένας ευρωπαϊκός πολιτισμός, κοινό σημείο αναφοράς όλων των ευρωπαϊκών κρατών. Εξήντα και πλέον χρόνια από τη δημιουργία της ένωσης, υπάρχει μια κοινότητα κρατών και ανθρώπων με ίδιες σχεδόν κοινωνικές, οικονομικές, πολιτικές συνθήκες, που σημαίνει ότι υπάρχουν ευνοϊκές προϋποθέσεις για πολιτική ενοποίηση. Βέβαιον είναι ότι μερικά κράτη που χτυπούν την πόρτα της Ε.Ε. έχουν διαφορετικές κοινωνικές, οικονομικές και πολιτικές συνθήκες που εμποδίζουν την ένταξη και ενσωμάτωσή τους στην Ε.Ε. Εξίσου βέβαιον είναι ότι τόσο στις χώρες της Ένωσης, όσο και στις υποψήφιες χώρες, υπάρχουν δυνάμεις που ενισχύουν και δυνάμεις που εμποδίζουν την εμβάθυνση και τη διεύρυνση. Οι δυνάμεις που θα επικρατήσουν θα προσδιορίσουν και την μέλλουσα πορεία. Αλλά, οι δυνάμεις αυτές είμαστε «Εμείς», οι χώρες και οι λαοί της Ευρώπης.
Δεδομένης της διεύρυνσης της Ε.Ε., η προτιμότερη λύση ίσως για όλα τα κράτη, και για την Ελλάδα, είναι το ομοσπονδιακό σύστημα που θα στηρίζεται στο κοινοτικό σύστημα. Το ομοσπονδιακό σύστημα έχει δύο πλεονεκτήματα: Πρώτον, εξασφαλίζει ισότιμη συμμετοχή των χωρών. Δεύτερον, δίνει τη δυνατότητα σε κάθε χώρα να προχωρήσει με τους δικούς της ρυθμούς στην ευρωπαϊκή ολοκλήρωση.
