Ὁμήρου, Ὀδύσσεια ραψωδία α 1η ΕΝΟΤΗΤΑ

Εκπαιδευτικά Παιχνίδια:

https://docs.google.com/forms/d/e/1FAIpQLSdnn_yh9RrVZsuvn2VRYdb-RJ9GpgWzOnAHtBZGY0_Zc81k7A/viewform?fbzx=-491986284466700029

https://users.sch.gr/ipap/Ellinikos%20Politismos/Yliko/OMHROS%20ODYSSEIA/paixnidia%20Odysseia/a.rapsodia.htm

https://users.sch.gr/ipap/Ellinikos%20Politismos/Yliko/OMHROS%20ODYSSEIA/ody-ask/odysseia01.htm

Ιδεολογικά Στοιχεία:

Το έργο του επικού ποιητή είναι θεόπνευστο (στ. 1-13).

• Η γνωριμία νέων τόπων και ανθρώπων μέσα από τα ταξίδια αποτελεί για τον άνθρωπο μοναδική και πολύτιμη εμπειρία (στ. 4).
•  Ο ενάρετος και ικανός ηγέτης έχει ηθική υποχρέωση να προστατεύει τους συντρόφους του και να φροντίζει για τη ζωή τους (στ. 6-8).
• Ο ομηρικός άνθρωπος θεωρείται υβριστής, όταν διαπράττει αδικίες ή επιδεικνύει αλαζονική συμπεριφορά (σττ. 9-11). Τότε προκαλεί την οργή των θεών, οι οποίοι τον τιμωρούν για τις πράξεις του: α) Οι σύντροφοι του Οδυσσέα ασέβησαν προς τον Ήλιο, όταν έφαγαν τα ιερά βόδια του θεού. Έτσι προκάλεσαν την οργή του κι εκείνος τους τιμώρησε με αφανισμό. Όλοι χάθηκαν, όταν ο Δίας βύθισε το καράβι, εκτός από τον Οδυσσέα. β) Αντίστοιχα, ο Οδυσσέας εξόργισε τον Ποσειδώνα, όταν τύφλωσε τον γιο του Πολύφημο, και ο θεός εμποδίζει την επιστροφή του ήρωα στην πατρίδα.

ύβρις (= αλαζονεία, ασέβεια, σφάλμα) >νέμεσις(= θεϊκή οργή) >τίσις (= τιμωρία από τους θεούς).

• Για τους ανθρώπους της ομηρικής εποχής η πατρίδα και η οικογένεια αποτελούν υπέρτατες αξίες (στ. 16-19). (Τονίζεται ο διπλός πόθος του Οδυσσέα να επιστρέψει στην Ιθάκη και στη γυναίκα του Πηνελόπη, παρόλο που του δίνεται η δυνατότητα να ζήσει μαζί με μια θεά, την Καλυψώ! ) 
• Οι θεοί παρεμβαίνουν στη ζωή των ανθρώπων και καθορίζουν την τύχη τους. Είναι σημαντικό λοιπόν οι θνητοί να έχουν τη συμπάθεια των αθανάτων (σττ. 17-18, 20-21, 24-25: η Καλυψώ και ο Ποσειδώνας παρεμποδίζουν τον νόστο του Οδυσσέα, ενώ οι υπόλοιποι θεοί ευνοούν τον ήρωα και τον βοηθούν.)
• Ο ομηρικός άνθρωπος φαντάζεται τους θεούς ανθρωπόμορφους και με ανθρώπινες συνήθειες, αδυναμίες και συναισθήματα (ανθρωπομορφισμός των θεών).  - Η Καλυψώ εμφανίζεται ερωτευμένη με τον Οδυσσέα (στ. 19), - οι θεοί του Ολύμπου συμπαθούν τον ήρωα (στ. 23) - ο Ποσειδώνας νιώθει θυμό για αυτόν και τον εκδικείται για την τύφλωση του Πολύφημου (στ. 24).

Αφηφηματικές Τεχνικές:

Τεχνικές αφηγηματικές είναι οι τρόποι με τους οποίους αναπτύσσεται μια αφήγηση, π.χ. τριτοπρόσωπη αφήγηση (όταν αφηγείται ο ποιητής/συγγραφέας σε τρίτο πρόσωπο σαν παντογνώστης παρατηρητής που τα ξέρει όλα), πρωτοπρόσωπη - δραματική αφήγηση (όταν μιλούν οι ήρωες σε πρώτο πρόσωπο, εκφράζοντας τις σκέψεις, τα συναισθήματά τους κ.τ.λ.) κ.ά.

Στους είκοσι πέντε πρώτους στίχους διακρίνονται δύο προοίμια:

α) το προοίμιο του ποιητή (στ. 1-13)  

• Επικαλείται τη Μούσα Καλλιόπη (επίκληση: στ. 1) .
• Δίνει μερικές πληροφορίες για το ήθος του κεντρικού ήρωα και τις περιπέτειες των συντρόφων του (διήγηση: στ. 1-11).
• Παρακαλεί τη Μούσα να τον βοηθήσει να αφηγηθεί την ιστορία (παράκληση: σττ. 12-13).

β) το προοίμιο της Μούσας (σττ. 14-25)

• Η Μούσα κάνει μια εισαγωγή στον μύθο, δίνοντας με συντομία την υπόθεση του έργου και προδιαγράφοντας σε γενικές γραμμές τα επόμενα γεγονότα.
• Ο Όμηρος ορίζει αόριστα τη χρονική αφετηρία των περιπετειών του Οδυσσέα (τότε λοιπόν ... τη μάχη, σττ. 14-15),            και τον τόπο και τις συνθήκες κάτω από τις οποίες βρίσκεται ο ήρωας (Μόνον εκείνον ... γιατί τον ήθελε δικό της, σττ. 16-19).
• Στίχοι 1-11 = το «ποιητικό παρελθόν» του έπους.
• Στίχοι 14-21 = το «ποιητικό παρόν». ·

Ιn medias res: Ο Όμηρος εξιστορεί τις περιπέτειες του Οδυσσέα από τη μέση και όχι από την αρχή.

• Ξεκινά την αφήγηση όχι από τη στιγμή που ο Οδυσσέας φεύγει από την Τροία, αλλά από τη στιγμή που βρίσκεται στο νησί της Καλυψώς.
• Η επιλογή είναι ιδιαίτερα εύστοχη, γιατί ο ποιητής καταφέρνει να κεντρίσει το ενδιαφέρον του ακροατή-αναγνώστη, ο οποίος ανυπομονεί να μάθει πώς ο ήρωας βρέθηκε στην Ωγυγία και πώς θα κατορθώσει να επιστρέψει στην Ιθάκη. (βλ. σχολ. βιβλίο, σελ.18).
• Τα γεγονότα που έχουν προηγηθεί ο ποιητής τα αφηγείται κάνοντας αναδρομές στο παρελθόν, τη στιγμή που εκείνος κρίνει κατάλληλη.

Προοικονομία: Στους τελευταίους στίχους του προοιμίου (στ. 20-23) ο ποιητής προαναγγέλλει την επιστροφή του Οδυσσέα στην πατρίδα, τη σύγκρουσή του με τους μνηστήρες, καθώς και την παρέμβαση του οργισμένου Ποσειδώνα, που θα δυσκολέψει το ταξίδι του ήρωα προς τους Φαίακες (στ. 24-25).

• Πρόκειται για την τεχνική, κατά την οποία ο επικός ποιητής προετοιμάζει από νωρίς τον ακροατή-αναγνώστη για γεγονότα που θα συμβούν στο μέλλον, δηλαδή σε επόμενους στίχους ή ραψωδίες (βλ. σχολ. βιβλίο, σελ.24).

Θεϊκός ανθρωπομορφισμός
Θεϊκός ανθρωπομορφισμός σημαίνει ότι οι Έλληνες φαντάζονταν τους θεούς τους παρόμοιους με τους ανθρώπους. Αυτό δε σημαίνει μόνο ότι τους φαντάζονταν με ανθρώπινη μορφή, αλλά και ότι σκέφτονταν, αισθάνονταν, μιλούσαν και ενεργούσαν όπως οι άνθρωποι, σε ανώτερο όμως βαθμό· διαφορετική φαντάζονταν μόνο την τροφή τους και τους θεωρούσαν αθάνατους. Η κοινωνία τους ήταν αναπαράσταση της ανθρώπινης κοινωνίας της ομηρικής εποχής, που είχε χαρακτήρα πατριαρχικό

Γνωρίζω τις Μούσες

1.Καλλιόπη

Η Μεγαλύτερη και πιο σεβαστή από όλες τις Μούσες. Θεωρείται η Μούσα της επικής ποίησης, της Ρητορικής και γενικά η μούσα των Καλών Τεχνών. Το όνομα της σημαίνει αυτή με την καλή όψη (όμορφα μάτια, όμορφη ομιλία, όμορφος λόγος).Την Καλλιόπη επικαλούνταν συνήθως οι ραψωδοί για να τους δώσει έμπνευση κάτι που έκανε και ο Όμηρος, ο οποίος ξεκινάει τα ομηρικά έπη με επίκληση στη μούσα της επικής ποίησης.Για αυτόν τον λόγο συχνά απεικονίζεται με την Ιλιάδα και Οδύσσεια στα χέρια της.

2. Ουρανία		Μούσα της αστρολογίας και της αστρονομίας. Συνήθως απεικονίζεται με ένα στεφάνι από άστρα, κρατώντας έναν διαβήτη στο δεξί της χέρι και μία παγκόσμια σφαίρα στο αριστερό της χέρι. Οι αρχαίοι Έλληνες ισχυρίζονταν επίσης ότι η Ουρανία είχε μαντικές δυνάμεις. Το όνομα της προέρχεται από τη λέξη Ουρανός.
3. Κλειώ		Η προστάτιδα της ιστορίας. Τα σύμβολα της είναι η Σάλπιγγα που κρατά στο δεξί της χέρι, για να αναγγέλλει τις αξιομνημόνευτες πράξεις και το βιβλίο της Ιστορίας που κράτα στο αριστερό. Το όνομα της προέρχεται από τη λέξη κλέος που στα νέα ελληνικά σημαίνει δόξα.
4. Τερψιχόρη		Η Μούσα της λυρικής ποίησης, του χορού και των δραματικών χορικών. Απεικονίζεται δαφνοστεφάνωτη με προμετωπίδιο, χορεύοντας χαρούμενη, με μία άρπα στο δεξί της χέρι. Το όνομα της προέρχεται από το ρήμα τέρπω+χορός που σημαίνει δίνει ευχαρίστηση με τον χορό ή γοητεύει. Έμβλημα της ήταν ο αυλός η λύρα και το τρίγωνο.
5. Ευτέρπη		Η Μούσα της αυλητικής τέχνης και γενικά της Μουσικής, της χαράς και του Έρωτα. Πολλοί την αποκαλούσαν η δωρήτρια της χαράς. Το όνομα της προέρχεται από τις λέξεις ευ+τέρπω που σημαίνει η ευχάριστη. Συνήθως απεικονίζεται παίζοντας αυλό και κοντά της στέκεται ο έρωτας και ο τραγουδιστής τέττιγας (τζιτζίκι).
6. Ερατώ		Προστάτιδα του γάμου και του έρωτα και Μούσα της ερωτικής λυρικής ποίησης και των ύμνων στους θεούς. Απεικονίζεται συνήθως να φορά στεφάνι από τριαντάφυλλα. Τα σύμβολα της ήταν διάφορα έγχορδα όργανα της αρχαιότητας όπως η φόρμιγξ και η βάρβιτος, που ήταν παραλλαγές της λύρας. Το όνομα της προέρχεται από τη λέξη έρως.
7. Θάλεια		Το ακριβώς αντίθετο από τη Μελπομένη (που θα δείτε παρακάτω) είναι η Θάλεια, η Μούσα της κωμωδίας. Μία πολυμήχανη μούσα που ανακάλυψε επίσης τη γεωμετρία και την αρχιτεκτονική. Ως θεά της καλής διάθεσης, συμμετέχει στα συμπόσια αλλά αποχωρεί μόλις αρχίζει ο κώμος, που ήταν η πονηρή και παιχνιδιάρικη τελετουργία προς τιμήν του θεού Διόνυσου. Εξαιτίας της σύνδεσης της με τη βουκολική ποίηση (δημοτικά τραγούδια) απεικονίζεται γελαστή, με ένα στεφάνι από κισσό, μία μάσκα θεάτρου στο αριστερό της χέρι και μία ράβδο στο δεξιό, φορώντας ένα χιτώνα, που συμβολίζει τη δημοτική μουσική. Το όνομα της προέρχεται από το ρήμα Θάλλω που σημαίνει ανθίζω.
8. Πολύμνια		Πρόκειται για τη Μούσα της ιερής ποίησης που τις αποδίδονται δύο ρόλοι, καθώς το όνομα της έχει δύο διαφορετικές ετυμολογίες. Ο αρχαιότερος ρόλος την παρουσιάζει ως προστάτιδα των ύμνων που ψάλλονταν προς τιμήν των ηρώων και των θεών και αποδίδεται στις λέξεις πολύ+ύμνος. Κατά τη νεότερη εκδοχή, παρουσιάζεται ως η Μούσα της μάθησης και της απομνημόνευσης, ρόλος που οφείλεται στις λέξεις πολύ και μνεία. Ωστόσο, κατά το τέλος των ρωμαϊκών χρόνων λατρεύτηκε ως προστάτιδα της μιμικής τέχνης και του διαλογισμού. Συνήθως απεικονίζεται με μακρύ λευκό μανδύα, στεφάνι από δάφνη και μαργαριτάρια και μία λύρα στα χέρια της.
9. Μελπομένη		Η Μούσα της τραγωδίας που παριστάνεται συνήθως με μαχαίρι ή σπαθί στο ένα χέρι και μάσκα τραγωδίας στο άλλο. Η Μελπομένη παρουσιάζεται σε όλες τις ζωγραφιές θυμωμένη, με στεφάνι από δάφνη, κρατώντας ρόπαλο στα χέρια. Συχνά απεικονίζεται σε αγγειογραφίες κοντά στον θεό του δράματος, Διόνυσο. Σύμφωνα με τον Απολλόδωρο, η Μελπομένη ήταν η μητέρα των Σειρήνων.

Ο τραγικός μύθος : Μούσες εναντίον Σειρήνων

Κάποτε στην Κρήτη έγινε ένας αγώνας τραγουδιού ανάμεσα στις Μούσες και τις Σειρήνες με τις Μούσες να επικρατούν κατά κράτος. Για να τιμωρήσουν τις Σειρήνες, που είχαν το θράσος να ανταγωνιστούν μαζί τους, έκοψαν τα φτερά τους, με αποτέλεσμα να πέσουν στη θάλασσα και να πνιγούν. Σε μία επίδειξη δύναμης, οι Μούσες κράτησαν τα κομμένα φτερά και τα έκαναν στεφάνια για το κεφάλι τους. Η Μελπομένη αρνήθηκε να φορέσει το στεφάνι, θρηνώντας έτσι για τον θάνατο των θυγατέρων της.

Που γεννήθηκαν οι Μούσες

Υπάρχουν διάφορες εκδοχές σχετικά με τον αριθμό και την καταγωγή των Μουσών. Σύμφωνα με κάποιες αναφορές, γεννήθηκαν στην Πιερία και μεγάλωσαν στα Πιέρια Όρη. Ωστόσο, η εκδοχή που επικρατεί μέχρι σήμερα είναι αυτή του Ησίοδου, η οποία αναφέρει ότι ζούσαν στον Ελικώνα, ένα βουνό της Βοιωτίας. Πολλές φορές, ο Όλυμπος αναφέρεται ως τόπος κατοικίας τους, για αυτό τον λόγο ονομάζονταν και «Ολυμπιάδες».

Πρόκειται για εννιά παρθένες θεότητες, με απαράμιλλη ομορφιά και χάρη, που καμιά γυναίκα δεν μπορούσε να συναγωνιστεί.

Πιερίδες Νύμφες εναντίον Μουσών

Μάλιστα, σύμφωνα με έναν μύθο, οι 9 πανέμορφες κόρες του Μακεδόνα Βασιλιά Πιέρου, γνωστές ως Πιερίδες Νύμφες, ήταν τόσο αλαζονικές, που προκάλεσαν τις Μούσες σε διαγωνισμό μουσικής. Ο αγώνας διεξήχθη στην κορυφή του Ελικώνα.

Μόλις άρχισαν να τραγουδούν οι Πιερίδες, σκοτείνιασε όλος ο τόπος. Από την άλλη μεριά, μόλις οι Μούσες ξεκίνησαν το τραγούδι, εμφανίστηκε ξανά το φως του ήλιου, όλα τα κινητά πράγματα του κόσμου, τα άστρα, ο ουρανός, οι ποταμοί και η θάλασσα, ακινητοποιήθηκαν, για να ακούσουν αυτή τη μαγευτική μελωδία.

Ο Ελικώνας, μαγεμένος από αυτό το υπέροχο τραγούδι, άρχισε να ανεβαίνει ψηλά. Ο Ποσειδώνας φοβούμενος μήπως η κορυφή του όρους τρυπήσει τον θόλο του ουρανού, έστειλε τον γιο του τον Πήγασο, το φτερωτό άλογο, να χτυπήσει με την οπλή του την κορυφή του Ελικώνα και να στείλει το βουνό πίσω στη Γη.

Από το χτύπημα του αλόγου, άρχισε να αναβλύζει νερό με αποτέλεσμα να δημιουργηθεί μία πηγή που ονομάστηκε Ιπποκρήνη και μέχρι σήμερα βρίσκεται στον Ελικώνα σε υψόμετρο 1280 μέτρων, εκεί που βρίσκεται το ιερό και ο βωμός του Δία.

Έτσι, οι 9 Πιερίδες, κόρες του βασιλιά, τρομαγμένες από τη δύναμη των Μουσών, σώπασαν και αποδέχτηκαν την ήττα. Παρόλα αυτά, οι Μούσες εξαγριωμένες που οι θνητές γυναίκες αμφισβήτησαν την υπεροχή τους, τις μεταμόρφωσαν σε άγρια όρνεα, ώστε να κράζουν για όλη τους τη ζωή με αποκρουστικές φωνές!

Τέλος, να πούμε ότι μέχρι σήμερα ο όρος «Μούσα» χρησιμοποιείται για ένα πρόσωπο, συνήθως θηλυκού γένους, που εμπνέει έναν καλλιτέχνη!

https://hellenicstyle.com/%CE%BF%CE%B9-%CE%BC%CE%BF%CF%85%CF%83%CE%B5%CF%82-%CE%B5%CE%BB%CE%BB%CE%B7%CE%BD%CE%B9%CE%BA%CE%B7-%CE%BC%CF%85%CE%B8%CE%BF%CE%BB%CE%BF%CE%B3%CE%B9%CE%B1/

Ερμηνευτικά Σχόλια:

ΟΜΗΡΟΥ ΟΔΥΣΣΕΙΑ Σχόλια στη ραψωδία α

Α ΡΑΨΩΔΙΑ Μέρος πρώτο: «Τηλεμάχεια» 1η ενότητα: α (περίληψη) – α 1-25/<1-21>

Προοίμιο σημαίνει εισαγωγή σε ένα έργο (λογοτεχνικό ή άλλο), όπου τίθεται το θέμα και το περιεχόμενό του σε γενικές γραμμές. Στην Oδύσσεια διακρίνουμε δύο προοίμια· στο πρώτο (το κυρίως) προοίμιο ο ποιητής σκιαγραφεί τον Oδυσσέα, ενώ στο δεύτερο η Mούσα ορίζει το σημείο από το οποίο θα αρχίσει την εξιστόρηση των περιπετειών του.

στ. 1: ἀγορά → συνάθροιση, συνέλευση | τόπος αγοραπωλησίας (από θέμα ἀγερ> ἀγείρω = συγκεντρώνω – παν-ήγυ-ρις, συν-αγερ-μός)

στ. 1: Μούσα → Ο ποιητής ζητάει από τη Μούσα να του πει την ιστορία του Οδυσσέα, υποδηλώνοντας έτσι ότι το έργο του οφείλεται στη γνώση που του παρέχει η θεά. Πρβλ. τον πρώτο στίχο της Ιλιάδας : «Τον θυμό, θεά, του Αχιλλέα τραγούδησε [...]» - μτφρ. Δ.Ν. Μαρωνίτη- και το 1o «παράλληλο κείμενο» από τη Θεογονία του Ησιόδου. Στη ραψωδία ω <60> γίνεται λόγος για εννέα Μούσες. Μούσες. Ήταν κόρες του Δία και της Μνημοσύνης, της μνημονικής ικανότητας, δηλαδή, που ήταν εντελώς απαραίτητη σε εποχές που δεν υπήρχε γραφή. Αργότερα απονεμήθηκαν ονόματα και ιδιαίτερες αρμοδιότητες στην κάθε Μούσα· για παράδειγμα, Μούσα της επικής ποίησης ήταν η Καλλιόπη, της ιστορίας η Κλειώ κτλ. Η λέξη μούσα χρησιμοποιείται σήμερα για να δηλώσει πρόσωπο (κυρίως γυναίκα) που εμπνέει έναν ποιητή και, γενικά, έναν καλλιτέχνη. τον άντρα τον πολύτροπο: Πολύτροπος (ή πολυμήχανος) χαρακτηρίζεται εκείνος που βρίσκει πολλούς τρόπους για ν’ αποφεύγει το κακό και να πετυχαίνει τον στόχο του· η ικανότητα αυτή αποτελεί το βασικό γνώρισμα του Οδυσσέα. Η Καλλιόπη, η μούσα της επικής ποίησης.

στ. 1: τον άντρα τον πολύτροπο →: Πολύτροπος (ή πολυμήχανος) χαρακτηρίζεται εκείνος που βρίσκει πολλούς τρόπους για ν' αποφεύγει το κακό και να πετυχαίνει τον στόχο του· η ικανότητα αυτή αποτελεί το βασικό γνώρισμα του Oδυσσέα.

στ. 3: αφού της Τροίας πάτησε το κάστρο το ιερό → από αυτό το χρονικό σημείο αρχίζουν οι περιπέτειες του Οδυσσέα, μετά την άλωση της Τροίας δηλαδή· η φράση όμως αυτή τονίζει και τον πρωταγωνιστικό ρόλο του ήρωα στην άλωση (κυρίως με τον Δούρειο Ίππο). Το κάστρο της Τροίας χαρακτηρίζεται ιερό, επειδή, σύμφωνα με τον μύθο, το είχε κτίσει ο Ποσειδώνας· σε κάθε πόλη, εξάλλου, υπήρχαν ιερά (άλση, βωμοί, ναοί κτλ.) θεών που την προστάτευαν (πρβλ. τους πολιούχους αγίους των σημερινών πόλεων).

στ. 4 έμαθε πολλών ανθρώπων τις βουλές → γνώρισε τον τρόπο σκέψης και τις διαθέσεις πολλών ανθρώπων.

στ. 10: νήπιοι και μωροί → που δεν κατάλαβαν τις συνέπειες της πράξης τους, οι ανόητοι.

στ.12: από όπου θες, θεά, ξεκίνα την αυτή την ιστορία → Ο ποιητής τελειώνει το προοίμιό του ζητώντας από τη Μούσα πάλι να διαλέξει το σημείο από το οποίο θα αρχίσει να διηγείται την ιστορία του Οδυσσέα. Η τεχνική αυτή, το να τελειώνει δηλαδή ένα τμήμα (ή ένας στίχος) λογοτεχνικού κειμένου όπως (ακριβώς ή περίπου) αρχίζει, λέγεται κύκλος ή κυκλικό σχήμα. Δείτε και ένα άλλο παράδειγμα: «σταθείτε αντρείοι σαν Έλληνες και σαν Γραικοί σταθείτε».

στ. 14 τότε λοιπόν → Η Μούσα λοιπόν δεν αρχίζει να διηγείται τις περιπέτειες του Οδυσσέα με τη χρονολογική τους σειρά, αλλά από τη στιγμή που οι άλλοι τρωικοί ήρωες είχαν επιστρέψει στις πατρίδες τους και μόνο ο Οδυσσέας ήταν αποκλεισμένος στο νησί της Καλυψώς. Ο ποιητής εφαρμόζει εδώ μια αφηγηματική τεχνική που λέγεται in media res Poussin, Nicolas, 1630, Η Μούσα εμπνέει τον ποιητή

στ. 24: στον θεϊκό Οδυσσέα → Ο Οδυσσέας αλλά και άλλοι ομηρικοί ήρωες χαρακτηρίζονται θεϊκοί όχι τόσο γιατί η καταγωγή τους αναγόταν σε θεούς όσο γιατί είχαν εξαιρετικές ικανότητες.

στ. 25: προτού πατήσει της πατρίδας του το χώμα → Ο Ποσειδώνας μπορεί να βασανίζει τον Οδυσσέα στον δικό του χώρο, τη θάλασσα η δικαιοδοσία του θεού τελειώνει όταν ο ήρωας φτάνει στην Ιθάκη. Ο Οδυσσέας αγναντεύει το πέλαγος και νοσταλγεί την πατρίδα του. Ο ποιητής:

• Παρουσιάζει τον Οδυσσέα με τις παραδοσιακές του ιδιότητες (πολύτροπος, πολύπλαγκτος / κοσμογυρισμένος, πτολίπορθος / καστροκατακτητής, πολύιδρις / πολύπειρος, πολύτλας / πολύπαθος), και επιμένει στην επιθυμία και στον αγώνα του να νοστήσει μαζί με τους συντρόφους του, τους εταίρους (που του προσδίδουν την οδυσσειακή ιδιότητα του φιλέταιρου αρχηγού), χωρίς να το πετύχει, αλλά και χωρίς να ευθύνεται.
• Αντιπαραθέτει έτσι («κι όμως ...») το δικό του ήθος, που υπονοείται και συνεπάγεται αίσιο τέλος, προς εκείνο των «νήπιων» συντρόφων με τις καταστροφικές γι' αυτούς συνέπειες.
• Και προκαταβάλλει συνοπτικά το επεισόδιο των βοδιών του Ήλιου στη Θρινακία που τον εξυπηρετεί διπλά: α. Μας προετοιμάζει να δούμε ολομόναχο τον Οδυσσέα αμέσως στη συνέχεια, και β. δίνει εξαρχής την ηθική αρχή που διέπει όλο το έπος: όποιος υπερβαίνει τα όριά του προσβάλλοντας τους θεούς (ή τους ανθρώπους) τιμωρείται· ευθύνεται, άρα, ο άνθρωπος για τις συμφορές που τον βρίσκουν. Συσχετίζεται, τέλος, το περιεχόμενο του κυρίως προοιμίου με το περιεχόμενο της Οδύσσειας, όπως το γνωρίσαμε από την περιληπτική αναδιήγηση, για να διαπιστωθεί ότι το πρώτο προοίμιο καλύπτει, σε γενικές γραμμές, τον αγώνα του Οδυσσέα για τον νόστο από την άλωση της Τροίας μέχρι το ναυάγιο μόνο μετά τη Θρινακία. Προκύπτει λοιπόν η ανάγκη ενός νέου προοιμίου, που θα συμπληρώσει τις θεματικές ελλείψεις του πρώτου Η Μούσα:
• ορίζει (αόριστα πάντως) το χρονικό σημείο που επιλέγει ως αρχή της εξιστόρησης των περιπετειών του Οδυσσέα («τότε», όταν «οι άλλοι [...] ήσαν σπίτι τους [...] μόνο εκείνον [...]»)· • δίνει (αόριστα πάλι) τον τόπο και τη δύσφορη κατάσταση στην οποία βρίσκεται τώρα ο ήρωας κοντά στην Καλυψώ επιμένοντας στον διπλό πόθο του, «του γυρισμού και της γυναίκας του»·
• αναφέρεται όμως και στην απόφαση των θεών για τον νόστο του, καθώς είχε φτάσει το πλήρωμα του χρόνου (απόφαση που θα αρχίσει να ξετυλίγει την ιστορία), αλλά και
• στους αγώνες που θα έχει στην Ιθάκη·
• τέλος, αποκαλύπτει ότι έχει τη συμπάθεια όλων των θεών, εκτός του Ποσειδώνα· εδώ, και αντιστικτικά προς το όνομα του διώκτη θεού, πρωτοακούγεται το όνομα του Οδυσσέα (23- 4/<20-1>). Συμπληρώνονται, έτσι, τα θέματα της Οδύσσειας, εκτός από όσα αφορούν στον Τηλέμαχο. Οι πρώτοι λοιπόν 25/<21> στίχοι αποτελούν μια καλή εισαγωγή στην Οδύσσεια: Ηθογραφεί εδώ ο ποιητής τον ήρωά του, αλλά και στήνει τον σκελετό όλου του έπους θεματικά (με την επιφύλαξη της αναφοράς στον Τηλέμαχο), χρονικά, τοπικά, ηθικά, με κέντρο τον Οδυσσέα και τις σχέσεις του τόσο με πρόσωπα που τον δυσκόλεψαν (οι σύντροφοι) ή τον δυσκολεύουν (η Καλυψώ), τον εχθρεύονται (ο Ποσειδώνας) και θα τον δυσκολέψουν (οι μνηστήρες), όσο και με εκείνα που θα τον βοηθήσουν (οι άλλοι θεοί) να πετύχει τους σκοπούς του. Σφιχτόδεσε έτσι στις άκρες τους τα νήματα της πλοκής του έργου του και άνοιξε τον χώρο επιτρέποντάς μας να συμπεράνουμε τη μοίρα του κεντρικού του ήρωα ως το τέλος· απομένει να δούμε πώς αυτή η μοίρα θα συντελεστεί, με ποιες σύνδρομες και αντίδρομες δυνάμεις. Διαπιστώνεται, τελικά, ότι κεντρικό θέμα της Οδύσσειας είναι βέβαια ο άντρας ο πολύτροπος, όχι όμως στις δεκάχρονες περιπλανήσεις του, αλλά στον τελευταίο αγώνα του για τον νόστο (από την Ωγυγία ως την Ιθάκη) και στους αγώνες του στην Ιθάκη· και ότι, άρα, τα γεγονότα της Οδύσσειας θα αναφέρονται σε δύο χρόνους, έναν παρόντα, σύντομον χρονικά (41 μέρες στην αρχή του δέκατου χρόνου των περιπετειών του ήρωα) αλλά εκτεταμένον αφηγηματικά, και έναν παρελθόντα, εκτεταμένον χρονικά (περισσότερο από εννέα χρόνια) αλλά σχετικά σύντομον αφηγηματικά και ενταγμένον στον παρόντα χρόνο με αναδρομές στο παρελθόν.

Σχηματικά οι δεκάχρονες περιπλανήσεις του Οδυσσέα κατανέμονται ως εξής:

2 χρόνια + 7 και πλέον χρόνια + 41 μέρες το ποιητικό παρελθόν το ποιητικό παρόν της Οδύσσειας

Μετάφραση:

Tον άντρα, Μούσα, τον πολύτροπο να μου ανιστορήσεις, που βρέθηκε
ως τα πέρατα του κόσμου να γυρνά,  αφού της Τροίας
πάτησε το κάστρο το Ιερό.
Γνώρισε πολιτείες πολλές, έμαθε πολλών ανθρώπων τις βουλές,

κι έζησε, καταμεσής στο πέλαγος, πάθη πολλά που τον σημάδεψαν,                                               5
σηκώνοντας το βάρος για τη δική του τη ζωή και των συντρόφων του
τον γυρισμό. Kι όμως δεν μπόρεσε, που τόσο επιθυμούσε,
να σώσει τους συντρόφους.
Γιατί εκείνοι χάθηκαν απ' τα δικά τους τα μεγάλα σφάλματα

νήπιοι και μωροί, που πήγαν κι έφαγαν τα βόδια                                                                               10
του υπέρλαμπρου Ήλιου· κι αυτός τους άρπαξε του γυρισμού τη μέρα.
Από όπου θες, θεά, ξεκίνα την αυτή την ιστορία, κόρη του Δία,
και πες την και σ' εμάς.
Τότε λοιπόν οι άλλοι, όσοι ξέφυγαν τον άθλιον όλεθρο, όλοι τους ήσαν

σπίτι τους, γλιτώνοντας κι απ' του πολέμου κι απ' της θάλασσας τη μάχη.                                   15
Mόνο εκείνον, που τον παίδευε πόθος διπλός, του γυρισμού
και της γυναίκας του, τον έκρυβε κοντά της μια νεράιδα,
η Kαλυψώ, θεά σεμνή κι αρχοντική, στις θολωτές σπηλιές της,

Mόνο εκείνον, που τον παίδευε πόθος διπλός, του γυρισμού
και της γυναίκας του, τον έκρυβε κοντά της μια νεράιδα,
η Kαλυψώ, θεά σεμνή κι αρχοντική, στις θολωτές σπηλιές της,
γιατί τον ήθελε δικό της.

Kι όταν, με του καιρού τ' αλλάγματα, ο χρόνος ήλθε που του ορίσαν οι θεοί                              20
να δει κι αυτός το σπίτι του, να φτάσει στην Iθάκη,
ούτε κι εκεί δεν έλειψαν οι αγώνες, κι ας ήταν πια με τους δικούς του.
Ωστόσο οι θεοί τώρα τον συμπαθούσαν, όλοι εκτός του Ποσειδώνα·
αυτός σφοδρό κρεμούσε τον θυμό του πάνω στον θεϊκό Οδυσσέα,               
προτού πατήσει της πατρίδας του το χώμα.                                                                                            25

Περίληψη: