Practice makes perfect.

Μιχάλης Γκανάς
Κοιτάζει τα χέρια της

Κοιτάζει τα χέρια της. Πώς έγιναν έτσι; Πού βρέθηκαν τόσες φλέβες, τόσες ελιές και σημάδια,
τόσες ρυτίδες στα χέρια της; Εβδομήντα χρόνια τα κουβαλάει μαζί της και ποτέ δεν γύρισε να τα
κοιτάξει. Ούτε τότε που ήταν χλωρά, ούτε που μέστωσαν, ούτε που μαράθηκαν, ώσπου
ξεράθηκαν. Όλα αυτά τα χρόνια η έγνοια της ήταν αλλού, όχι στα χέρια της: μην κοπεί, μην καεί,
μην τρυπηθεί, μην το παρακάνει το βράδυ με τον άντρα της –όποτε τύχαινε, μια στις τόσες– κι
ακούσει πάλι τα λόγια του, καρφί στην καρδιά της “πού τα ‘μαθες αυτά μω γυναίκα;” Κοιτάζει τα
χέρια της σαν να τα βλέπει πρώτη φορά. Ξένα της φαίνονται, καθώς κάθονται άνεργα πάνω στη
μαύρη ποδιά της, σαν προσφυγάκια. Έτσι της έρχεται να τα χαϊδέψει.
Και τι δεν τράβηξαν αυτά τα χεράκια, στα κρύα και στα λιοπύρια, στη φωτιά, στα νερά, στα
χώματα, στα κάτουρα και στα σκατά. Πέντε χρόνια κατάκοιτη η πεθερά της, αλύχτησε ώσπου να
της βγει η ψυχή.
Κοιτάζει πάλι τα χέρια της. Τι θα τα κάνει; Να τα κρύψει κάτω από την ποδιά της να μην τα
βλέπει, να τα χώσει στην περούκα της διπλανής, που κοιμάται με το κεφάλι γουλί, να τα βάλει
στις μάλλινες κάλτσες που της έφερε ο γιος της μόλις του ‘πε ότι κρυώνει εδώ στο γηροκομείο
που την έριξε η μοίρα της; Τόσα χρόνια δεν γύρισε να τα κοιτάξει και τώρα δεν μπορεί να πάρει
τα μάτια της από πάνω τους. Κι όταν δεν τα κοιτάει ή κάνει πως δεν τα κοιτάει, την κοιτάνε αυτά.
Άνεργα χέρια, τι περιμένεις, αφού δεν έχουν δουλειά κάθονται και κοιτάνε. Δεν είναι που κοιτάνε,
άσ’ τα να κοιτάνε, είναι που κοιτάνε σαν να θέλουνε κάτι. Ξέρει τι θέλουν: να τα χαϊδέψει.
Δεν θα τους κάνει τη χάρη. Ντρέπεται, γριά γυναίκα, να χαϊδεύεται στα καλά καθούμενα. Τα
κοιτάζει κλεφτά και βλέπει μια σκουριά από καφέ στο δεξί. Σηκώνεται και πάει στο μπάνιο, πιάνει
το μοσχοσάπουνο και πλένει τα χέρια της. Τα πλένει, τα ξαναπλένει, δεν λέει ν’ αφήσει το
σαπούνι, της αρέσει έτσι που γλιστρούν απαλά, το ένα μέσα στο άλλο, “κοίτα”, λέει, “που μ’
έβαλαν να τα χαϊδέψω θέλοντας και μη, τα σκασμένα” και γελάει από μέσα της που δεν την
κοιτάνε τώρα όπως πριν, χαμένα μέσα στους αφρούς και τα χάδια, σαν να ‘χουν κλείσει τα μάτια,
μην τους πάει σαπούνι και τα πάρουν τα δάκρυα.

Μιχάλης Γκανάς,
Γυναικών – Μικρές και πολύ Μικρές Ιστορίες

Θέμα Γ
αξιοποιώντας τρεις, τουλάχιστον, κειμενικούς δείκτες να σχολιάσετε το θέμα που πιστεύετε οτι
τίθεται στο μικροαφήγημα του Μιχάλη Γκανά. Αυτό που περιγράφει μπορεί να συμβεί στη ζωή
μας; Να αναπτύξετε την απάντησή σας σε ένα κείμενο 150-200 λέξεις

ΜΑΝΟΛΗΣ ΑΝΑΓΝΩΣΤΑΚΗΣ
Στο παιδί μου

Το ποίημα εντάσσεται στην ποιητική συλλογή O στόχος, η οποία πρωτοεμφανίστηκε το 1970 στη
συλλογική έκδοση Δεκαοχτώ κείμενα, μια σημαντική αντιδικτατορική κατάθεση κορυφαίων
πνευματικών ανθρώπων. O ποιητής υποστηρίζει τη συγκεκριμένη και κυριολεκτική αναφορά στην
πραγματικότητα αντί της ωραιοποιημένης εκδοχής που παρουσιάζουν τα «παραμύθια».

Στο παιδί μου δεν άρεσαν ποτέ τα παραμύθια
Και του μιλούσανε για Δράκους και για το πιστό σκυλί
Για τα ταξίδια της Πεντάμορφης και για τον άγριο λύκο
Μα στο παιδί μου δεν άρεσαν ποτέ τα παραμύθια
Τώρα, τα βράδια, κάθομαι και του μιλώ
Λέω το σκύλο σκύλο, το λύκο λύκο, το σκοτάδι σκοτάδι,
Του δείχνω με το χέρι τους κακούς, του μαθαίνω
Oνόματα σαν προσευχές, του τραγουδώ τους νεκρούς μας.
Α, φτάνει πια! Πρέπει να λέμε την αλήθεια στα παιδιά.

Μ. Αναγνωστάκης, Τα ποιήματα, Πλειάς

Θέμα Γ
Λαμβάνοντας υπόψη τον αλληγορικό χαρακτήρα του ποιήματος και αξιοποιώντας τουλάχιστον
τρεις κειμενικούς δείκτες, να σχολιάσετε το κύριο θέμα που κατά τη γνώμη σας θίγει

Κείμενο I
Metaverse: Πώς θα είναι ο νέος ψηφιακός κόσμος
Ο νέος ψηφιακός κόσμος του metaverse (ή μετά-σύμπαν) αποτελεί πλέον μια
πραγματικότητα που σταδιακά παίρνει σάρκα και οστά, προετοιμάζοντάς μας για ένα νέο
κεφάλαιο που θα φέρει ριζικές αλλαγές καθώς και νέες προκλήσεις, τόσο στην
επαγγελματική όσο και την κοινωνική μας ζωή.
Το metaverse συνδυάζει δύο έννοιες, οι οποίες υπάρχουν εδώ και πολλά χρόνια: 1) την
εικονική πραγματικότητα και 2) μια δεύτερη ψηφιακή ζωή. Σύμφωνα με τους New York
Times, οι ειδικοί στον τομέα της Τεχνολογίας ονειρεύονται εδώ και δεκαετίες, μια εποχή, στην
οποία οι εικονικές μας ζωές θα παίζουν εξίσου σημαντικό ρόλο με τις κανονικές μας ζωές.
Δηλαδή, από θεωρητικής απόψεως, να περνάμε πολύ χρόνο συναναστρεφόμενοι τους
φίλους και τους συναδέλφους μας, σε εικονικά περιβάλλοντα. Κατά συνέπεια, θα ξοδεύουμε
και χρήματα στον διαδικτυακό αυτό χώρο, για την αγορά ρούχων και αντικειμένων για τις
ψηφιακές εκδοχές των εαυτών μας (avatars). [...]
Ο Μάθιου Μπολ, επιχειρηματίας που έχει εξετάσει σε βάθος το θέμα, αναφέρει ότι το
μετασύμπαν αντιπροσωπεύει το τέταρτο κύμα στον τομέα των υπολογιστών, μετά τον
κεντρικό υπολογιστή (mainframe), τον προσωπικό υπολογιστή και τον φορητό υπολογιστή.
«Περνάει στη φάση αυτού που πολλοί αποκαλούν “υπολογιστή περιβάλλοντος”, αναφέρει ο
ίδιος σχετικά με το metaverse. «Σημαίνει να είσαι εντός του υπολογιστή κι όχι απλά να τον
χρησιμοποιείς. Σημαίνει να είσαι πάντα μέσα στο διαδίκτυο παρά να έχεις απλώς πρόσβαση
σε έναν διαδικτυακό κόσμο».
Όταν το metaverse μπει στις ζωές μας, αναμένεται να αλλάξει εκ θεμελίων τον τρόπο που
εργαζόμαστε, σύμφωνα με τη Wall Street Journal. Ειδικότερα, κάθε φορά που θα πρέπει να
συναντηθούμε με συναδέλφους ή πελάτες, θα συνδεόμαστε σε εικονικούς χώρους, οι οποίοι
θα είναι τόσο ρεαλιστικοί που θα μας κάνουν να αισθανόμαστε σαν να βρισκόμαστε
πράγματι εκεί. Θα βλέπουμε ο ένας τον άλλον σε μορφή avatar, τα οποία – εάν το
θελήσουμε – θα είναι σχεδόν ίδια με εμάς. Και φορώντας ειδικά γάντια, θα μπορούμε να
αγγίζουμε και να μεταχειριζόμαστε εικονικές εκδοχές πραγμάτων, όπως μηχανήματα ή
υφάσματα.
Οι εταιρείες που υιοθετούν την τηλεργασία θα συνεχίσουν να διεξάγουν σε ορισμένες
περιπτώσεις, συσκέψεις με φυσική παρουσία. Ωστόσο, κάποιοι ειδικοί αναμένουν ότι το νέο
εικονικό περιβάλλον πρόκειται να αλλάξει εκ θεμελίων τον τρόπο που εργάζονται πολλοί
άνθρωποι, ενώ θα δημιουργήσει και νέες θέσεις εργασίας, κάποιες από τις οποίες δεν
υπάρχουν ακόμα. [...]
Βέβαια, το Metaverse αναμένεται να φέρει και νέες προκλήσεις, όπως μεγαλύτερο
ανταγωνισμό στην αγορά εργασίας και αναμφίβολα αύξηση του ρυθμού αντικατάστασης
υπαλλήλων, αφού η τοποθεσία θα θεωρείται λιγότερο σημαντική. Επιπλέον, οι εργοδότες θα
παρακολουθούν στενότερα όσα κάνουν οι εργαζόμενοι, γεγονός που προκαλεί
προβληματισμό σε ό,τι αφορά την ιδιωτικότητα. Τα εικονικά γραφεία θα δημιουργήσουν
επίσης την ανάγκη για νέους κανόνες – όπως για παράδειγμα, την ύπαρξη ενδυματολογικού
κώδικα για τα avatar.
Διασκευή άρθρου για τις ανάγκες του κριτηρίου, Εφ. Καθημερινή, Τάσος Ντάφλος,
09.02.2022

(https://www.kathimerini.gr/world/561708835/metaverse-pos-tha-einai-o-neos-psifiakos-
kosmos-rizikes-allages-kai-nees-prokliseis/ , ανάκτηση 11/03/22)

Κείμενο ΙΙ
Μπορεί το Metaverse να μην έχει αναπτυχθεί πλήρως ακόμη, ωστόσο τα παιχνίδια εικονικής
πραγματικότητας δίνουν ήδη μία «γεύση» για το πώς θα μπορούσε να εξελιχθεί τα επόμενα
χρόνια.
Σύμφωνα με το World Economic Forum, είναι νωρίς ακόμα να μιλά κανείς για τους κινδύνους
και τις αλλαγές που θα φέρει το Metaverse. Ωστόσο, με βάση τα παρόντα δεδομένα

υπάρχουν τρία πράγματα που οι γονείς θα πρέπει να λάβουν υπόψιν όσον αφορά τη χρήση
του από παιδιά.
Πρώτα από όλα θα είναι δυσκολότερο να προστατευτούν τα παιδιά από ακατάλληλο
περιεχόμενο. Τα βιντεοπαιχνίδια για κονσόλες έχουν προειδοποιήσεις ειδικά για τα παιδιά.
Παρά ταύτα, οι προειδοποιήσεις στο Μetaverse θα φαίνονται μόνο στο άτομο που βρίσκεται
ήδη στην ψηφιακή πραγματικότητα. Ως εκ τούτου, αναμένεται να γίνει δυσκολότερο να
διασφαλίσετε ότι τα παιδιά έχουν πρόσβαση μόνο σε κατάλληλο περιεχόμενο.
Επιπλέον, τα παιδιά θα αξιολογήσουν διαφορετικά το Μetaverse σε σχέση με τους ενήλικες.
Σύμφωνα με ορισμένες έρευνες τα παιδιά ενδέχεται να απορροφηθούν πολύ περισσότερο
από την εν λόγω εμπειρία σε σχέση με τους ενήλικες γεγονός που δημιουργεί ερωτήματα
όσον αφορά την επίβλεψη και τον περιορισμό του χρόνου που περνούν στο Μetaverse.
Τέλος, οι γονείς θα πρέπει να ασχοληθούν ενεργά με το Μetaverse. Εάν τα παιδιά φορούν τη
συσκευή, δε θα μπορείτε πια να ελέγξετε τι ακριβώς παρακολουθούν στην οθόνη. Για να
μπορούν να διασφαλίσουν ότι η εμπειρία τους θα είναι καλή και ασφαλής, θα πρέπει να
ενημερωθούν για το Metaverse και όσα προσφέρει.
Lifo, Τech & Science, 30.1.2022

(https://www.lifo.gr/now/tech-science/metaverse-ta-3-pragmata-poy-prepei-na-gnorizoyn-oi-
goneis , ανάκτηση 11/03/22)

Κείμενο ΙΙΙ
Εισαγωγικό σημείωμα: το κείμενο που ακολουθεί αποτελεί απόσπασμα από το έργο
Νευρομάντης του Ουίλιαμ Γκίμπσον(1984). Ο Νευρομάντης κέρδισε τα βραβεία Hugo,
Nebula και Philip Dick και αποτέλεσε τον ακρογωνιαίο λίθο για το κίνημα στον χώρο της
επιστημονικής φαντασίας που ονομάστηκε Κυβερνοπάνκ.
[...] Στην οθόνη της Sony, ένας δισδιάστατος διαστημικός πόλεμος έδωσε τη θέση του σε
ένα δάσος από γραφικές παραστάσεις που έδειχναν τις δυνατότητες αναπαράστασης στον
χώρο των λογαριθμικών σπειροειδών. Ακολούθησαν εικόνες από εργαστηριακά ζώα
συνδεδεμένα με ηλεκτρόδια σε πειραματικές συσκευές, και κράνη που κατεύθυναν οπλικά
συστήματα σε αεροπλάνα και τανκ. «Το ηλεκτροσύμπαν. Μια συμβατική παραίσθηση την
οποία μοιράζονται κάθε μέρα δισεκατομμύρια χειριστές σε ολόκληρο τον κόσμο. Παιδιά που
μαθαίνουν τις μαθηματικές έννοιες... μια γραφική αναπαράσταση των πληροφοριών που
προέρχονται από όλα τα κομπιούτερ της ανθρωπότητας. Αφάνταστη πολυπλοκότητα.
Φωτεινές γραμμές μέσα στο αδιάστατο του ανθρώπινου νου, συμπλέγματα και γαλαξίες
πληροφοριών. Σαν τα φώτα μιας πόλης που αφήνουν τη θέση τους...»
«Τι είναι αυτό;» ρώτησε η Μόλι καθώς εκείνος άλλαζε κανάλι.
«Παιδικό πρόγραμμα». Ένας χείμαρρος από εικόνες εναλλάσσονταν καθώς το μηχάνημα
συνέχισε να αλλάζει μόνο του τα κανάλια. «Σβήσε» είπε ο Κέις.
«Θέλεις να δοκιμάσεις τώρα Κέις;». Φόρεσε τη μαύρη υφασμάτινη ταινία γύρω από το
κεφάλι του, προσέχοντας να μη κουνήσει τα ευαίσθητα ηλεκτρόδια. Κοίταξε αφηρημένα προς
το πληκτρολόγιο, αλλά χωρίς να το βλέπει πραγματικά. Έβλεπε τη βιτρίνα στο Νίνσει με τα
ασημένια σούρικεν που έλαμπαν στο φως. Έκλεισε τα μάτια. Βρήκε με την αφή το κουμπί
που έβαζε σε λειτουργία τη συσκευή.
Μέσα στο σκοτάδι των κλειστών ματιών εμφανίστηκαν ασημένιες ανταύγειες σαν να
έρχονταν από το βάθος του διαστήματος και εικόνες ανάκατες σαν φιλμ που ξέφευγε από το
πλαίσιό του. Σύμβολα, εικόνες, πρόσωπα, ένας χείμαρρος από οπτικές πληροφορίες. Ένας
γκρίζος δίσκος στο χρώμα του ουρανού της Σιμπα.
Τώρα.
Ο δίσκος άρχισε να περιστρέφεται όλο και γρηγορότερα, έγινε μια σφαίρα με αχνό γκρίζο
χρώμα. Άρχισε να μεγαλώνει... Άρχισε να κυλάει, να ανθίζει για κείνον, ένα
ταχυδακτυλουργικό κόλπο από ρευστό νέον, το αδιάστατο σπίτι του, η πατρίδα του,

ξεδιπλωνόταν μπροστά του, μια τρισδιάστατη σκακιέρα που εκτεινόταν στο άπειρο. Είδε την
πορφυρή πυραμίδα της Eastern Seaboard Fission Authority πίσω από τους πράσινους
κύβους της Mitsubishi Bank of America και πιο πάνω, πολύ πιο μακριά, είδε τις σπείρες των
στρατιωτικών συστημάτων, επιβλητικές και απρόσιτες.
Και από κάπου άκουσε το γέλιο, το δικό του γέλιο, μέσα σε ένα δωμάτιο εργοστασίου, ενώ
τα δάχτυλά του χάιδευαν το πληκτρολόγιο, και δάκρυα ανακούφισης κυλούσαν στα μάγουλά
του.
Όταν έβγαλε τα ηλεκτρόδια, η Μόλι είχε φύγει και το δωμάτιο ήταν σκοτεινό. Κοίταξε την
ώρα. Είχε μείνει στο ηλεκτροσύμπαν πέντε ώρες.

Ουίλιαμ Γκίμπσον, Νευρομάντης, εκδόσεις Αίολος 1998, σ. 66-67

Παρατηρήσεις
ΘΕΜΑ Α.
Α1. Να αποδώσετε περιληπτικά σε ένα δικό σας κείμενο 60-70 λέξεων τις νέες προκλήσεις
που θα φέρει το Metaverse στην αγορά εργασίας, σύμφωνα με το Κείμενο 1.

Μονάδες 15

ΘΕΜΑ Β.
Β1. Να επαληθεύσετε ή να διαψεύσετε, με βάση το Κείμενο 1 και το Κείμενο 2, τις
παρακάτω περιόδους λόγου, γράφοντας στο τετράδιό σας, δίπλα στο γράμμα που
αντιστοιχεί σε κάθε περίοδο, τη λέξη Σωστό ή Λάθος:
Κείμενο 1
α. Στη νέα ψηφιακή πραγματικότητα που διαμορφώνεται η εικονική μας ζωή δεν θα μπορέσει
ποτέ να παίξει εξίσου σημαντικό ρόλο με την κανονική μας ζωή.
β. Το Metaverse θα επιφέρει ριζικές αλλαγές στον εργασιακό χώρο δημιουργώντας ακόμα
και νέα επαγγέλματα που σήμερα δεν υπάρχουν.
γ. Στον εικονικό κόσμο του Metaverse οι εργαζόμενοι εύκολα θα εξασφαλίζουν την
ιδιωτικότητά τους, αφού καθίσταται δυσκολότερο πια για τους εργοδότες να τους
παρακολουθήσουν.
Κείμενο 2
δ. Στον εικονικό κόσμο του Metaverse θα είναι εύκολο για τους γονείς μέσω ειδικών
προγραμμάτων να ελέγχουν την καταλληλότητα των βιντεοπαιχνιδιών με τα οποία
ασχολούνται τα παιδιά τους.
ε. Το Metaverse θα προσφέρει διαφορετικές εμπειρίες σε ενήλικες και παιδιά.

Μονάδες 10

Β2. α. Να δώσετε για το Κείμενο 2 δύο τίτλους. Στον έναν η γλώσσα να λειτουργεί
κυριολεκτικά και στον άλλον η χρήση της γλώσσας να είναι μεταφορική.

Μονάδες 8
β. Ο συγγραφέας του Κειμένου 1 στην τέταρτη παράγραφο χρησιμοποιεί το α ́ πληθυντικό
πρόσωπο. Ποια είναι η πρόθεσή του και ποιο το επικοινωνιακό αποτέλεσμα που πετυχαίνει;
Να μετασχηματίσετε το χωρίο χρησιμοποιώντας το γ ́ ρηματικό πρόσωπο. Τι αλλαγές
παρατηρείτε ως προς το ύφος;

Μονάδες 7
Β3. α. O συντάκτης του Κειμένου 2 επιχειρεί να πείσει τον αναγνώστη για τους κινδύνους
του Metaverse. Με ποιες επιλογές επιτυγχάνει τον στόχο του;

Μονάδες 7
β. Ο αρθρογράφος στην τελευταία παράγραφο του Κειμένου 1 εμφανίζεται πολύ βέβαιος για
τις απόψεις του. Με επισημάνετε δύο τρόπους με τους οποίους δείχνει τη βεβαιότητά του.

Μονάδες 8

ΘΕΜΑ Γ.
Γ1. Ποιο είναι το θέμα που περιγράφεται στο απόσπασμα του Κειμένου 3; Να απαντήσετε
αξιοποιώντας τρεις κειμενικούς δείκτες. Ποια θα ήταν τα συναισθήματά σας, αν ζούσατε
αναπόσπαστα δεμένοι με τον εικονικό κόσμο του Ηλεκτροσύμπαντος που αναφέρεται στο
απόσπασμα; (150- 200 λέξεις)

Μονάδες 15

ΘΕΜΑ Δ.
Δ1. Λαμβάνοντας υπόψη τα Κείμενα 1 και 2 καλείσαι να δημοσιεύσεις ένα άρθρο στο
ιστολόγιο του σχολείου σου (350-400 λέξεων) στο οποίο θα αναφέρεσαι στα εξής:
α) στα οφέλη που μπορούμε να αποκομίσουμε από την τεχνολογία της εικονικής
πραγματικότητας σε διάφορους τομείς της ζωής μας,
β) στον προβληματισμό σας ως προς τους κινδύνους που ελλοχεύει.

Μονάδες 30

Κείμενο Ι

Η εγκληματικότητα δεν «ξαποσταίνει»

Τυχαία εξέλιξη» και όχι «πραγματική έξαρση του βίαιου εγκλήματος στο κέντρο της πόλης», χαρακτήρισε  κορυφαίο στέλεχος του υπουργείου Δημόσιας Τάξης τα τελευταία, διαδοχικά συμβάντα, στην Αθήνα (χθεσινή «Κ», ρεπορτάζ του Γιάννη Σουλιώτη). Τα «συμβάντα» περιλαμβάνουν αλλεπάλληλες ένοπλες ληστείες και ανταλλαγές πυρών μεταξύ αστυνομικών και κακοποιών, απόπειρα βομβιστικής επίθεσης στο υπουργείο Εργασίας. Και μπορεί, πράγματι, να είναι έτσι· «τυχαία εξέλιξη». Εξάλλου, όπως είπε, ο ίδιος αξιωματούχος, «προκειμένου να ανακοπεί το κύμα ένοπλων ληστειών και αιματηρών συμπλοκών, όπως αυτές που καταγράφηκαν τα τελευταία εικοσιτετράωρα, η ΓΑΔΑ αποφάσισε να θέσει από την Κυριακή σε εφαρμογή σχέδιο ενισχυμένης αστυνόμευσης. Θα ισχύσει καθ’ όλη την περίοδο των εορτών, κατά την οποία παραδοσιακά παρατηρείται έξαρση των περιστατικών βίας».

Κι αυτό αρκεί; Το πρόβλημα, δηλαδή, είναι ποσοτικό; Δεν παίζουν ρόλο η χωροταξική κατανομή ή η σωστή εκπαίδευση των αστυνομικών; Και τι είδους έγκλημα καλούνται να αντιμετωπίσουν; Οργανωμένο, με επιχειρησιακό σχέδιο; Πρόκειται για ενέργειες αποσπασματικές, οι οποίες έχουν κοινό παρονομαστή; ΄Η εντελώς τυχαίες και συγκυριακές; Στις ληστείες, ποια είναι η ζημιά (έχουν, δηλαδή, αυξηθεί τα περιστατικά και μαζί το ποσό των κλοπιμαίων); Ποια είναι η ηλικία και η σύνθεση των ατόμων ή των ομάδων που προβαίνουν σε εγκληματικές πράξεις; Η διασύνδεση των ποινικών με τους τρομοκράτες παραμένει αμείωτη και αρραγής; Τα ερωτήματα που ανακύπτουν είναι πολλά, χρειάζεται ένα πιο ισχυρό στατιστικό δείγμα για να καταλήξουμε σε συμπεράσματα. Εδώ και καιρό αναφερόμαστε στην έξαρση της βίας και της εγκληματικότητας, όμως τα στοιχεία, τα συμπεράσματα και η ανάλυσή τους δεν επαρκούν για να συνθέσουν μια συνολική εικόνα.

Βέβαια, στην περίοδο της κρίσης, έχουμε αναφερθεί κατά κόρον στη «διάλυση του κοινωνικού ιστού». Εάν η τόσο συχνή επανάληψη είχε και πρακτικό αντίκρισμα, αυτή τη στιγμή θα επικρατούσε το απόλυτο χάος. Το πρόβλημα, ίσως, δεν είναι η «διάλυση» αλλά η κόπωση από τη διαρκή παρουσία του κινδύνου. Το καθημερινό άθροισμα μικρών ή μεγαλύτερων εκδηλώσεων ανομίας και παραβατικότητας, που γεννούν την αίσθηση ότι κανένα σχέδιο «ενισχυμένης αστυνόμευσης» δεν μπορεί να τα αντιμετωπίσει γιατί αναπαράγονται με μεγαλύτερη ταχύτητα από αυτήν με την οποία μπορούν να κατασταλούν. Η αίσθηση ότι επωάζεται το κακό ανενόχλητο, αποκτώντας μια αυτόνομη δυναμική.

Το ανησυχητικό είναι ότι η βία και η εγκληματικότητα δεν «ξαποσταίνουν» ακόμη κι όταν μεσολαβούν διαστήματα χωρίς γεγονότα. Ούτε βρίσκονται εν υπνώσει. Ανασυγκροτούνται και εξορμούν.

[Διασκευασμένο κείμενο της Μ. Κατσουνάκη, 14.12.2016, εφημερ. ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ]

Κείμενο ΙΙ

Τι σημαίνει Μπάτσος; (ΧΡΟΝΟΓΡΑΦΗΜΑ)

Μπάτσος είναι ηχοποίητος λέξις εκ του ήχου που προκαλεί το κατακέφαλο ράπισμα, το χαστούκι, «μπατς». Γι’ αυτό στή νεοελληνική το ράπισμα λέγεται και μπάτσα ή μπάτσος (λεξικό Τεγόπουλου – Φυτράκη, 1999).

Όμως μπάτσος αποκαλείται υβριστικώς εις την αργκό και το όργανο της τάξεως (ή μπάτσμαν), ο αστυνομικός, το περιπολικό όχημα αποκαλείται μπατσικό, η όλη αστυνομία δε, καλείται μπατσαρία. Η λέξις «μπάτσος» αποτελεί ύβριν ηθικής προσβολής. Το παράξενο είναι ότι στα Ιταλικά baccio σημαίνει Φιλί!!!

Γιατί όμως ο αστυνομικός αποκαλείται μπάτσος; Είναι απλό. Προπολεμικώς και μεταπολεμικώς, εις την Ελλάδα, οι αστυνομικοί ήσαν κατά κανόνα αγράμματοι, και ευκόλως καθοδηγούμενοι από αυταρχικά καθεστώτα. Ό,τι τους έλεγε η εκάστοτε εξουσία το υιοθετούσαν. Έτσι, σπανίως εσέβοντο τα δικαιώματα του πολίτη, σπανίως ήσαν ευγενικοί και συχνά βιαιοπραγούσαν σωματικώς επί του πολίτη, ασχέτως αν δεν είχε διαπράξει αδίκημα. Αυτό ήτο κανόνας διά την Χωροφυλακή υπαίθρου, ενώ κάποιο ευγενικό Ευρωπαϊκό στυλ ενεφάνιζε η Αστυνομία Πόλεων, σχεδιασμένη εις τα πρότυπα της Scottland Yard. Ακραίο φαινόμενο ήταν οι βασανισμοί μέχρι θανάτου ή παραλύσεως πολιτών επί δικτατορίας των συνταγματαρχών (Οπρόπουλος, Μουστακλής, Τσαρουχάς, Μανδηλαράς). Το βιβλίο του Περικλή Κοροβέση «Ανθρωποφύλακες» που αναγνώσθηκε στο Συμβούλιο της Ευρώπης το 1971 είναι ανατριχιαστικό (γκλομπ στον πρωκτό, ξερίζωμα νυχιών με τανάλια, ραβδισμοί στα πέλματα μέχρις αιμορραγίας (φάλαγγας) κλπ.). Με απλά λόγια, με το παραμικρό έπεφτε σφαλιάρα, μπάτσος, ρόπαλο, ή και σφαίρα. Δικαίως λοιπόν ο λαός μας τους προσήψε αυτό τον υβριστικό χαρακτηρισμό.

Τα τελευταία χρόνια όμως τα πράγματα άλλαξαν. Για να εισέλθεις στις αστυνομικές σχολές χρειάζεται βαθμός 18-19, δηλαδή εισέρχονται μαθητές αριστούχοι, καλλιεργημένοι και μορφωμένοι, με γνώσεις του Συντάγματος, των νόμων και προστασίας των δικαιωμάτων του πολίτη. Για παράδειγμα ο αστυνομικός που έριξε δακρυγόνο στον Μανώλη Γλέζο, τον επισκέφθηκε την επομένη ημέρα και ζήτησε συγνώμη (2012). Βεβαίως πάντα υπάρχουν οι εξαιρέσεις. Δεν είναι ολίγες οι περιπτώσεις αστυνομικών που εδιώχθησαν ως έμποροι ναρκωτικών, ως προστάτες νύχτας, ως βασανιστές (επί δημοκρατίας), αλλά και ως δολοφόνοι  παιδιών (Δ.Μελίστας, 1985, Επ. Κορκονέας και Β. Σαραλιώτης, 2010).

Θα ήτο ευχής έργον οι επικεφαλής των συνδικαλιστικών οργάνων των σημερινών αστυνομικών, αφ ενός μεν να απομονώσουν τους επίορκους συναδέλφους των και αφ ετέρου, να ζητήσουν συγνώμη ΣΥΜΒΟΛΙΚΑ (όπως έκανε ο Βίλλυ Μπραντ στο Τελ Αβίβ) για όλες τις αυθαιρεσίες και μαλακίες που διεπράχθησαν στο παρελθόν από συναδέλφους των. Ίσως έτσι εξαλειφτεί και η ύβρις μπάτσος.

[Διασκευασμένο κείμενο της Ανδριάνας Σολδάτου, mypreveza.gr., 3 / 6/ 2013]

Κείμενο ΙΙΙ

Η φόνισσα

Η Φραγκογιαννού, μια γυναίκα που δεν αγαπήθηκε από τη μητέρα της και που έλαβε ελάχιστη προίκα, διακατεχόμενη από την εγκληματική ιδέα της βρεφοκτονίας και βέβαιη ότι απαλλάσσει τους γονείς από το βάρος της προικοδότησης των κοριτσιών και τα κορίτσια από τα βάσανα της ζωής διέπραξε το φόνο της εγγονής της και των δύο κοριτσιών του Γιάννη του Λυρίγκου και κυνηγημένη από τους αστυνομικούς προσπαθεί να φτάσει στο βράχο του Αγίου Σώστη ελπίζοντας στη σωτηρία της.

Αλλά την ιδίαν στιγμήν άκουσε θόρυβον όχι μικρόν επί του κρημνού. Δύο άνδρες, ο εις στρατιωτικός, ο άλλος πολίτης, με δύο τουφέκια επ’ ώμου, κατήρχοντο τρέχοντες τον κατήφορον. Ο πολίτης δεν ήτον ο δραγάτης τον οποίον είχεν αφήσει οπίσω, με τον ένα χωροφύλακα, ήτον άλλος, κι εφόρει φράγκικα. Αυτή λοιπόν ήτο η ενέδρα, την οποίαν είχε υποπτεύσει ευλόγως αυτή, με την οποίαν ηθέλησαν να την βάλουν εις τα στενά; Ιδού ότι τώρα την έφθαναν.

Η Φραγκογιαννού έτρεξεν, έκαμε τον σταυρόν της, κι επάτησεν επάνω εις το πέρασμα της άμμου. Η άμμος ήτον ολισθηρά. Το κύμα ανήρχετο, εφούσκωνε. Η γυνή δεν ωπισθοδρόμησε. Δεν είχεν άλλην σανίδα σωτηρίας. Ούτε αυτήν, την παρούσαν, μάλιστα δεν είχε.

Το κύμα ανέβαινεν, ανέβαινεν. Η Φραγκογιαννού επάτει. Η άμμος ενέδιδεν. Οι πόδες της εγλιστρούσαν.

Ο βράχος του Αγίου Σώζοντος απείχε περί τας δώδεκα οργυιάς από την ακτήν. Ο λαιμός της άμμου, το πέρασμα, θα ήτο πλέον ή πεντήκοντα βημάτων το μήκος.

Το κύμα την έφθανεν έως το γόνυ, είτα ως την μέσην. Η άμμος εγλιστρούσε. Εγίνετο βάλτος, λάκκος. Το κύμα ανήλθεν έως το στέρνον της.

Οι δύο άνδρες, οίτινες την εκυνήγουν, έρριψαν μίαν τουφεκιάν διά να την πτοήσουν. Είτα ηκούσθησαν αι φωναί των, φωναί αλαλαγμού και βεβαίας νίκης.

Η Φραγκογιαννού απείχεν ακόμη ως δέκα βήματα από τον Αϊ-Σώστην.

Δεν είχε πλέον έδαφος να πατήση· εγονάτισεν. Εις το στόμα της εισήρχετο το αλμυρόν και πικρόν ύδωρ.

Τα κύματα εφούσκωναν αγρίως, ως να είχον πάθος. Εκάλυψαν τους μυκτήρας* και τα ώτα της. Την στιγμήν εκείνην το βλέμμα της Φραγκογιαννούς αντίκρυσε το Μποστάνι, την έρημον βορειοδυτικήν ακτήν, όπου της είχον δώσει ως προίκα έναν αγρόν, όταν νεάνιδα την υπάνδρευσαν και την εκουκούλωσαν και την έκαμαν νύμφην οι γονείς της.

— Ω! να το προικιό μου! είπε.

Αυταί υπήρξαν αι τελευταίαι λέξεις της. Η γραία Χαδούλα εύρε τον θάνατον εις το πέρασμα του Αγίου Σώστη, εις τον λαιμόν τον ενώνοντα τον βράχον του ερημητηρίου με την ξηράν, εις το ήμισυ του δρόμου, μεταξύ της θείας και της ανθρωπίνης δικαιοσύνης.

Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης

ρουθούνια

Παρατηρήσεις

Θέμα Α

Να παρουσιάσετε σε ένα περιληπτικό κείμενο 70 – 80 λέξεων τη βασική θέση της συγγραφέως στο ΚΕΙΜΕΝΟ Ι για το φαινόμενο της βίας και της εγκληματικότητας και τις παραμέτρους που πρέπει να ληφθούν υπόψη για την αντιμετώπισή του.

Μονάδες 15

Θέμα Β

B1. Να χαρακτηρίσετε τις προτάσεις που ακολουθούν ως ΣΩΣΤΕΣ ή ΛΑΝΘΑΣΜΕΝΕΣ σύμφωνα με το ΚΕΙΜΕΝΟ Ι και ΚΕΙΜΕΝΟ ΙΙ. Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας με αναφορές στο κείμενο.

ΚΕΙΜΕΝΟ Ι

α) Η κορύφωση της εγκληματικότητας στο κέντρο της Αθήνας δεν αποτελεί τυχαίο γεγονός σύμφωνα με σημαίνον στέλεχος του Υπουργείου Δημοσίας Τάξης

β)  Η συγγραφέας φαίνεται να μην ενστερνίζεται ότι το φαινόμενο της έξαρσης της βίας με τα διαδοχικά συμβάντα εξηγείται ικανοποιητικά

γ) Η συγγραφέας είναι βέβαιη ότι η εγκληματικότητα οφείλεται στη «διάλυση του κοινωνικού ιστού» και όχι στην επισώρευση κι άλλων παραγόντων

ΚΕΙΜΕΝΟ ΙΙ

δ) Οι αστυνομικοί στην Ελλάδα ανέκαθεν επεδείκνυαν απέναντι στους πολίτες συμπεριφορά που έδειχνε το σεβασμό τους για τα ανθρώπινα δικαιώματα

ε) Το περιστατικό με το Μανώλη Γλέζο αποδεικνύει ότι δεν έχει αλλάξει τίποτα με την αστυνομική βία στην Ελλάδα

Μονάδες 15

Β2. Ι. Να εξετάσετε τη λειτουργικότητα των ερωτήσεων στη δεύτερη παράγραφο στο Κείμενο Ι. Τι επιτυγχάνει η δημοσιογράφος με αυτή την εκφραστική επιλογή ως προς το επικοινωνιακό αποτέλεσμα και ως προς την οργάνωση του κειμένου;

ΙΙ. Να εξετάσετε το ρόλο που επιτελεί η εναλλαγή καθαρεύουσας και δημοτικής γλώσσας στη δεύτερη παράγραφο του Κειμένου ΙΙ.

Μονάδες 15

Β3. Τι προσπαθεί η συγγραφέας να επιτύχει στην τρίτη παράγραφο του Κειμένου ΙΙ: α. να εξηγήσει, β. να καταγγείλει, γ. να πείσει; Να επιλέξετε μία από τις παραπάνω επιλογές και να κάνετε αναφορά στους κειμενικούς δείκτες (αρκούν τρεις).

Μονάδες 10

Θέμα Γ

Ποια στάση τηρεί η φύση απέναντι στη Φραγκογιαννού στο τέλος του μυθιστορήματος του Αλ. Παπαδιαμάντη (Κείμενο ΙΙΙ); Με ποιους εκφραστικούς τρόπους επιλέγει να την αποδώσει ο συγγραφέας (150 – 200 λέξεις)

Μονάδες 15

Θέμα Δ

Στις μέρες μας, όσο  η ανάγκη ένταξης της χώρας μας σε υπερεθνικά σύνολα κρίνεται άμεση, τόσο είναι απαραίτητη και η  διαμόρφωση και η απόκτηση εθνικής συνείδησης. Να αναλύσετε την παραπάνω άποψη σε ένα αποδεικτικό δοκίμιο 350-400 λέξεων.

Εναλλακτική εκφώνηση

Πρόσφατα στο σχολείο έγινες μάρτυρας μιας συμπλοκής μεταξύ συμμαθητών. Με αφορμή, λοιπόν, αυτό το γεγονός καλείσαι να εκφωνήσεις μια ομιλία για τους λόγους που οδηγούν στην έξαρση των φαινομένων βίας και εγκληματικότητας.

Μονάδες 30

Αλληλεγγύη: Κριτήριο Ενιαίας Εξέτασης Γ Λυκείου

Κείμενο Ι

Η αλληλεγγύη εκπέμπει…SOS!

Η νέα πανδημία εν έτει 2020 μας φέρνει αντιμέτωπους, συγχρόνως, με το πρόβλημα της κοινωνικής απομόνωσης, αλλά και με την γνώση του εαυτού μας και την ανακάλυψη των προβλημάτων που οι ίδιοι προκαλούμε εδώ και μερικές δεκαετίες. Εστίες πολέμων, σε διάφορα σημεία του πλανήτη, παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων, προκλητικές και απερίσκεπτες ενέργειες, επιβλαβείς για το περιβάλλον, επέφεραν θανάτους χιλιάδων ανθρώπων, αρρώστιες, σεισμούς, πλημμύρες και κάθε είδους καταστροφές. Η ανέχεια, η εγκληματικότητα και κάθε μορφή αδικίας, προβάλλουν απειλητικές για τον καθέναν μας.  Φαινόμενα και καταστάσεις που θίγουν συθέμελα την ανθρώπινη αξιοπρέπεια και υποβιβάζουν την ανθρώπινη ύπαρξη.

Και όλα αυτά γιατί ίσως δεν έχουμε αντιληφθεί ακόμη πως όλα τα κακά προέρχονται από την πλήρη αδιαφορία του ανθρώπου για τον άνθρωπο και πως όλα εδράζονται στην απουσία αλληλεγγύης μεταξύ των ανθρώπων και των κοινωνιών. Στο ατροφικό αίσθημα συλλογικής ευθύνης και δράσης, στην δυστοκία αξιολόγησης των ηθικών αξιών, στο ότι είμαστε δέσμιοι των παθών και της εσωτερικής μας ανελευθερίας. Υιοθετούμε, συχνά, την τακτική του στρουθοκαμηλισμού (αγνοούμε δηλαδή το πρόβλημα, υποκρινόμενοι πως δεν υπάρχει) με έναν εγωπαθή κυνισμό.

Η κατάσταση στη χώρα μας, και όχι μόνο, υπό τη «δαμόκλειο σπάθη» της φονικής αρρώστιας που φαντάζει σαν ένας τυφώνας θανάτου μας καλεί όλους να αναζητήσουμε συλλογικές λύσεις, να γκρεμίσουμε τα τείχη ανάμεσά μας και στη θέση τους να χτίσουμε γέφυρες επικοινωνίας, συναισθηματικής προσέγγισης για να δαμάσουμε τον επικείμενο εχθρό. Μέσα από μια πανανθρώπινη – αλληλέγγυα ματιά και συσπειρωμένη στάση να συστρατευθούμε στην επίλυση των κοινών προβλημάτων υπερβαίνοντας τον ατομικισμό, τον ωχαδελφισμό και κάθε μορφής στερεότυπα.

Η αλληλεγγύη ως μια εσωτερική δύναμη αποτελεί τη μοναδική λύση που θα οδηγήσει σε μια ενωτική διάθεση με τους συνανθρώπους μας και μια ποιοτικότερη ζωή. Μέσα από το μοίρασμα των ψυχικών αποθεμάτων ο καθένας θα προσφέρει τη βοήθειά του στο σύνολο, κατανοώντας την ανάγκη και τα προβλήματά του. Γιατί αυτό είναι η αλληλεγγύη, η υποστήριξη και η συμπαράσταση σε δοκιμαζόμενους ανθρώπους, μια ηθική επιταγή που θα προκαλέσει συνθήκες ενότητας και ομοψυχίας στους δύσκολους καιρούς.

Για την  επίτευξη του εν λόγω εγχειρήματος απαραίτητη προϋπόθεση είναι η ενσυναίσθηση, η οποία θα συμβάλλει να μπούμε στη θέση και του πιο αδύναμου, του ανυπεράσπιστου, του πιο διαφορετικού και να εγκύψουμε στο πρόβλημά του. Το ήθος και η βαθιά παιδεία, η εσωτερική καλλιέργεια, η φιλευσπλαχνία και μια διάθεση προσφοράς σε κάθε μέλος της κοινωνίας εξασφαλίζουν την κοινωνική συνοχή, ώστε να βγούμε αλώβητοι και σθεναροί από τις αντίξοες, πρωτόγνωρες συνθήκες της νέας εποχής.

Η αλληλεγγύη δεν είναι έννοια ταυτόσημη με τη φιλανθρωπία ή με τον εθελοντισμό, αλλά ξεπροβάλλει μέσα από το αίσθημα του καθήκοντος προς τον διπλανό και την διάθεση συμμετοχής στη δική του μάχη. Είναι η υλική και ηθική ανταπόκριση. Συνδέεται με την ανθρωπιά, την ενσυναίσθηση, τη γενναιοδωρία, τη δικαιοσύνη, την εντιμότητα και αποτελεί πρωτίστως κοινωνική αρετή. Είναι μια διαδικασία κατά την οποία θυσιάζεται το «εγώ» στο «εμείς», εξασφαλίζοντας την πρόοδο ανθρώπων, κοινωνιών και λαών όταν επεκτείνεται σε όλα τα πλάτη και τα μήκη της γης, λαμβάνοντας μια αταξική, ασυνοριακή, καθολική και πανανθρώπινη διάσταση.

Μόνο μέσα από μια τέτοια αλληλέγγυα στάση και υπερατομική συνείδηση  θα αισθανθούμε ικανοποίηση για την ανθρωπιά μας, θα ανακουφίσουμε τον πόνο μέσα μας, θα απαλλαγούμε από την ψυχική δουλεία, την ηθική αδιαφορία και τη μοναξιά της εποχής, γιατί μέσα από αυτήν την προσφορά θα ανακαλύψουμε τον αληθινό εαυτό μας, αλλά και τον διπλανό μας,  θα αναδείξουμε την κοινωνική υπόστασή μας και θα συνδιαμορφώσουμε τον ηθικό πολιτισμό.

Αξίζει να διατηρήσουμε στη μνήμη μας την αλληλεγγύη που επέδειξαν οι κινέζοι στους ιταλούς, στέλνοντάς τους υλικό και γιατρούς και συνάμα το μήνυμα:

« Είμαστε κύματα της ίδιας θάλασσας,

φύλλα του ίδιου δέντρου, άνθη του ίδιου κήπου»

Alfavita, 23/03/20,   Μαρία Δ. Πετροπούλου, Φιλόλογος, συγγραφέας

Κείμενο ΙI - Πίνακας ζωγραφικής

Αλληλεγγύη vs Κορωνοϊός: Η κόρη της ελπίδας εναντίον του (υ)ιού του θανάτου

Είναι αλήθεια πως η ελληνική κοινωνία βρίθει αντιφάσεων και παλινδρομεί μεταξύ αλληλεγγύης και ατομικισμού, όποια όμως πλευρά κι αν επιλέγει την υπηρετεί με πάθος. Ας πούμε οι Έλληνες είναι μεν αλληλέγγυοι και προστατευτικοί όταν ευαισθητοποιούνται με την αδυναμία των συνανθρώπων τους, σε ζητήματα φυσικών καταστροφών, σε περιπτώσεις ασθενών που χρειάζονται οικονομική υποστήριξη κ.α. αρκούντως δε ατομιστές όταν πρόκειται να καρπωθούν οικονομικά οφέλη (ρουσφέτια κλπ), είτε μπροστά στον κίνδυνο της ατομικής επιβίωσης ή αυτής της οικογένειάς τους.

Η αλληλεγγύη όμως δεν ορίζεται καταρχάς ως πράξη φιλανθρωπίας, δεν αφορά την κίνηση αγάπης του ισχυρού προς τον αδύναμο, αλλά είναι ο συνδετικός κρίκος της κάθε κοινωνίας, γιατί δίχως αυτή οι κοινωνίες απειλούνται υπαρξιακά. Αλληλεγγύη σημαίνει πως όλα τα κομμάτια συμμετέχουν στο κοινό καλό, πως η επιβίωση και η εξέλιξη του συνόλου απαιτεί μονάδες που αντιλαμβάνονται τον εαυτό τους ως ένα δομικό μέρος του συστήματος κι όχι ως αυτοτελή υποκείμενα.

Η αλληλεγγύη είναι μια συνθήκη που κυρίως υπηρετεί την κοινωνική συνοχή και τη συλλογικότητα, καθώς, όπως έλεγε ο Θουκυδίδης, η συλλογική ευτυχία είναι πάνω από το ατομικό καλό. Η συνθήκη αυτού του «κοινού καλού» επιτάσσει στις κοινωνίες να επιζητούν την επούλωση των πληγών που δημιουργούνται στο κοινωνικό σώμα, γιατί ένα σώμα μπορεί να αρρωστήσει ολόκληρο όταν νοσεί ένα μέρος του. Αλληλεγγύη δεν είναι επομένως να ψωνίζεις όσα τρόφιμα μπορείς παραπάνω για να εξασφαλίσεις τη δική σου επιβίωση, αλλά να δρας με στόχο την επιβίωση του συνόλου, γιατί δίχως αυτή ούτε η δική σου επιβίωση καθίσταται δυνατή.

Αλληλεγγύη είναι να σταθείς ψύχραιμος, να αφήσεις στην άκρη τα φοβικά συναισθήματα που αυξάνουν τον ναρκισσισμό σου και να φροντίσεις αυτή η κρίση να περάσει όσο γίνεται περισσότερο ανώδυνα. Να γίνεις συμμέτοχος μιας κοινωνίας όπου τα ανθρώπινα ιδεώδη και η αλληλεγγύη είναι πάνω από το ατομικό σου συμφέρον και να κατανοήσεις πως αν το κάνεις θα είσαι περισσότερο ωφελημένος και εσύ προσωπικά.

Μπροστά λοιπόν στον κίνδυνο του κορωνοϊού καταρχάς θα ήθελα να εκφράσω μια ευχή: το πέρασμα του να αφήσει όσο το δυνατόν λιγότερο πόνο και περισσότερη γνώση και αλληλεγγύη…Είναι σημαντικό να πούμε επίσης πως η συγκεκριμένη πανδημία έρχεται σε μια ιστορική συγκυρία όπου η παγκόσμια επιστημονική κοινότητα και τα δίκτυα ενημέρωσης μπορούν περισσότερο αποτελεσματικά να παρέμβουν για να αντιμετωπίσουν το φαινόμενο, συγκριτικά με παλαιότερες ιδίως εποχές. Παρά ταύτα ο ιός δείχνει την ευαλωτότητα του ανθρώπινου γένους το οποίο μοιάζει έρμαιο της καταστροφικής επέλασης ενός μονοκύτταρου οργανισμού. Αυτό το χαστούκι ο άνθρωπος χρειάζεται να το λάβει σοβαρά υπόψη… δεν είμαστε κατακτητές της φύσης… είμαστε μέρος της.

Ας ελπίσουμε λοιπόν ο κίνδυνος αν μη τι άλλο να μετατραπεί σε ευκαιρία να επιχειρήσουμε να γίνουμε περισσότερο αλληλέγγυοι στον συνάνθρωπο, σε αυτό που λέμε κοινωνία, διότι αν νοσεί η κοινωνία, νοσούμε κι εμείς οι ίδιοι. Ας ευχηθούμε ο ιός να «απειλήσει» κυρίως τον ατομοκεντρισμό των δυτικών κοινωνιών και να μας υπενθυμίσει την αξία της αλληλεγγύης και της ατομικής ευθύνης έναντι του συνόλου. Είναι σαν η διαχείριση της απειλής να ανασύρει εκ νέου ηθικά διλήμματα για τη λειτουργία των θεσμών και την ατομική ευθύνη, καθώς η ναρκισσιστική παντοδυναμία του ελεύθερου υποκειμένου, όπως το εμπνεύστηκε η Δύση, βάλλεται κάτω από το πρίσμα της συμμόρφωσης και της απαγόρευσης.

Το καλό σενάριο είναι ο παγκόσμιος αυτός συναγερμός να ηχήσει ξανά και ξανά για να αντιμετωπιστούν όλα τα σημαντικά προβλήματα του πλανήτη που δεν πηγάζουν από κάτι μικρό και άγνωστο αλλά από την απληστία του ανθρώπινου ναρκισσισμού, δεδομένου ότι ο άγνωστος αυτός επικίνδυνος ιός δημιούργησε συνειρμικά μεγαλύτερα φοβικά συναισθήματα από άλλους κινδύνους εξίσου ή/και περισσότερο καταστροφικούς, όπως είναι άλλες ασθένειες, η κλιματική αλλαγή, οι πόλεμοι στην ευρύτερη περιοχή, η μετανάστευση και η προσφυγιά, ή ακόμη κι ένας ενδεχόμενος πυρηνικός όλεθρος, κ.ο.κ.

Εν κατακλείδι, όπως κάθε κρίση και η αντιμετώπιση αυτού του κινδύνου χρειάζεται σύνεση κι αποφυγή των άκρων: τόσο ο πανικός όσο και η αδιαφορία είναι κακός οιωνός, πράγμα που σημαίνει πως ούτε η υστερική αντιμετώπιση είναι λύση ούτε η αδιαφορία και η υποτίμηση των κινδύνων

Δρ. Γιώργος Γιαννούσης,άρθρο διασκευασμένο για τις ανάγκες του κριτηρίου δημοσιευμένο στην ιστοσελίδα www.pshycologynow.gr

Κείμενο ΙII

Η αρρώστια

Το πλοίο είναι γεμάτο μετανάστες.

Φορούν τραγιάσκες και κοστούμια

που γυαλίζουν στους αγκώνες,

κοιτάζουν μια προκυμαία που όλο αποχωρεί

λευκά μαντήλια που ζωγραφίζουν το κενό.

Σε μιαν εξέδρα ένας βιολιστής

παίζει κόκκινο βιολί,

φορώ ένα μαύρο φουστάνι και δεν έχω μαλλιά,

κλαις και δεν ξέρω πώς να σ’ αγκαλιάσω,

σαν να διασχίζουμε τον χρόνο

σε έρημα πλοία φαντάσματα

που προσκρούουν συνέχεια σε παγόβουνα,

μόνο και μόνο για να,

για να μην,

επειδή δεν γίνεται χωρίς

αλλά ούτε και με,

κι ο βιολιστής παίζει παράφορα βιολί

κι ενώ όλοι αρχίζουν να χορεύουν,

μου κλείνει μυστικά το μάτι

ενώ πίσω στην πόλη

τα ποντίκια μεταδίδουν την πανούκλα

που χωρίς να το ξέρουμε

όλοι μας κουβαλάμε

μες στο πλοίο

Από τη συλλογή Η αλεπού και ο κόκκινος χορός (2009) της Χλόης Κουτσουμπέλη

Παρατηρήσεις

ΘΕΜΑ Α

Πώς αποδίδει την έννοια της αλληλεγγύης και τα αποτελέσματα αυτής η συντάκτρια του κειμένου Α; (60 – 70 λέξεις).

Μονάδες 15

ΘΕΜΑ Β

1. 1. Να επιβεβαιώσετε ή να διαψεύσετε τους ακόλουθους ισχυρισμούς που αναφέρονται στα Κείμενα Α και Β: και να αιτιολογήσετε την απάντησή σας με σύντομη αναφορά στο κείμενο.

α. Η συντάκτρια του κειμένου 1 θεωρεί ότι η αλληλεγγύη εννοιολογικά συμπίπτει με την φιλανθρωπία.

β. Η συντάκτρια του κειμένου 1 πιστεύει ότι η αλληλεγγύη προϋποθέτει υπέρβαση του ατομικισμού

γ. Η συντάκτρια του κειμένου 1 εκφράζει την άποψη ότι η αλληλεγγύη θα συμβάλλει στην αυτογνωσία και την ετερογνωσία.

δ. Ο συντάκτης του κειμένου 2 ισχυρίζεται πως ο φόβος είναι αντιστρόφως ανάλογος με τον ναρκισσισμό.

ε. Ο συντάκτης του κειμένου 2 μας διαβεβαιώνει πως η δοκιμασία της πανδημίας θα προσφέρει όσο το δυνατόν λιγότερο πόνο και περισσότερη γνώση και αλληλεγγύη.

Μονάδες 15

2.Τι εννοεί ο συγγραφέας του κειμένου Β με τη φράση: «η ναρκισσιστική παντοδυναμία του ελεύθερου υποκειμένου, βάλλεται κάτω από το πρίσμα της συμμόρφωσης και της απαγόρευσης»; Να αποδώσετε το νόημα του αποσπάσματος (80-90 λέξεις).

Μονάδες 8

3. Να εντοπίσετε τις γλωσσικές επιλογές της συντάκτριας του κειμένου Α στην τρίτη παράγραφο (πέντε αναφορές) και στη συνέχεια να αναφερθείτε στο επικοινωνιακό τους αποτέλεσμα.

Μονάδες 5

4. Να συγκρίνετε τον τίτλο του πρώτου με τον τίτλο του δεύτερου κειμένου: ποιον από τους δύο θεωρείτε επικοινωνιακά αποτελεσματικότερο και γιατί;

Μονάδες 4

5. 5. Ποιο επικοινωνιακό αποτέλεσμα δημιουργεί κατά τη γνώμη σας η επανάληψη της λέξης «αλληλεγγύη» στην αρχή της δεύτερης, της τρίτης και της τέταρτης παραγράφου του κειμένου B και ποια η σχέση της με το θέμα του κειμένου και την πρόθεση του συγγραφέα;

Μονάδες 5

6. 6. Να εντοπίσετε τρία σημεία του κειμένου Β που το ύφος είναι αντίστοιχα προτρεπτικό, οικείο, και ουδέτερο. (Δύο παραδείγματα για το καθένα).

Μονάδες 3

ΘΕΜΑ Γ

Διαβάζοντας το ποίημα ποια καταλαβαίνετε ότι είναι η στάση των επιβατών του πλοίου στη δύσκολη στιγμή που βρέθηκε η πόλη τους; Να τεκμηριώσετε την απάντησή σας με αναφορά σε τρεις κειμενικούς δείκτες. (150-200 λέξεις)

Μονάδες 15

ΘΕΜΑ Δ

Αξιοποιώντας στοιχεία από τα κείμενα που σας δόθηκαν να αναφερθείτε στα οφέλη καθώς και τα αρνητικά  που πιθανότατα θα προκύψουν από την καραντίνα και τη δοκιμασία της πανδημίας σε ένα άρθρο που θα αναρτηθεί στην Πλατφόρμα ασύγχρονης εκπαίδευσης του σχολείου σας με σκοπό να ενημερώσετε τους συμμαθητές σας.

ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ

ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΚΑΙ ΕΣΠΕΡΙΝΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ

ΔΕΥΤΕΡΑ 14 ΙΟΥΝΙΟΥ 2021

ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΚΑΙ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ

ΚΕΙΜΕΝΟ 1

Το αύριο δεν είναι πια αδιαπέραστο πέπλο

        Πριν από την κατάρρευση της ιδέας της προόδου, το αύριο ήταν πάντα φωτεινό,
ανακουφιστικά καλύτερο από το παρόν, μια εποχή πρωτόγνωρων επιτευγμάτων και
θαυμάτων. Η κατάρρευση των μεγάλων αφηγήσεων για το μέλλον, οι ολοκληρωτισμοί του
20ούαιώνα και η ανάδυση σοβαρών παγκόσμιων απειλών ύψωσαν μαύρο τείχος στο αύριο,
δίνοντας θέση μόνο στα ατομικά οράματα, συρρίκνωσαν όλες τις προσδοκίες στο τώρα.
Όμως, η τελευταία κρίση κατάφερε ένα απροσδόκητο πλήγμα στο παρόν και στη λατρεία
του, θυμίζοντας ότι το μέλλον νοηματοδοτεί κάθε μας πράξη, η απαλοιφή του σημαίνει και
απαλοιφή όλης της παρελθούσας ανθρώπινης εμπειρίας.
Σε έρευνα του Pew Research Center, περίπου χίλιοι ειδικοί, πρωτοπόροι στην έρευνα
και στην καινοτομία, ηγετικές φυσιογνωμίες στην πολιτική και στην οικονομία, ακτιβιστές,
σκιαγράφησαν την κανονικότητα του 2025, συμφωνώντας ότι θα είναι περισσότερο
τεχνολογική. Το 47% δήλωσε ότι η ζωή θα είναι χειρότερη για τους περισσότερους
ανθρώπους. Δίνοντας στο μέλλον το βάρος της σημερινής πραγματικότητας, προέβλεψαν
ότι θα έχουν αυξηθεί οι κοινωνικές και φυλετικές ανισότητες, η μαζική επιτήρηση για λόγους
ασφαλείας, οι ανελευθερίες, ο αυταρχισμός, αλλά και το ψηφιακό έγκλημα, η ανεξέλεγκτη
παραπληροφόρηση, η ψηφιακή προπαγάνδα, η κοινωνική πόλωση, η ρητορική μίσους, οι
διενέξεις κρατών. Θα έχει περιοριστεί η δυνατότητα ορθολογικής συζήτησης και χάραξης
πολιτικής βάσει τεκμηρίων. Θα έχουν χαθεί θέσεις εργασίας λόγω αυτοματισμού, και μαζί
μέρος της ψυχικής υγείας και της κοινωνικής συνοχής.
Το 39% δήλωσε, αντιθέτως, πως το 2025 η ζωή θα είναι καλύτερη για τουςπερισσότερους ανθρώπους, πιο εύκολη σε έναν τηλε-κόσμο με νέα όπλα κατάαναδυόμενων απειλών, με έξυπνες πόλεις, έξυπνες υπηρεσίες, ασφαλέστερα συστήματα,που θα αναδιατάξουν τα πρότυπα και τους χώρους εργασίας, θα βελτιώσουν τηνυγειονομική περίθαλψη, την κοινωνική συμβίωση, την οικογενειακή ζωή, θα εξασφαλίσουν καθαρότερο περιβάλλον και υψηλότερη ποιότητα ζωής. Οι κρίσεις ενισχύουν την
ενσυναίσθηση εμπρός στα κοινά δεινά, τη θετική κοινωνική απόκριση, είπαν. Ο φόβοςγίνεται ένα ανθρώπινο αντανακλαστικό, ακίνδυνο για την εξάσκηση των πράξεων.
Πάντως, όπως αφηγείται η Ιστορία, δεν επιβεβαιώθηκαν ούτε οι μεγάλοι φόβοι ούτε οι υψηλές προσδοκίες που έτρεφαν οι άνθρωποι ανά τους αιώνες. Προβλέψεις πουαναστάτωναν γενιές δεν επαληθεύτηκαν ποτέ.
Όμως το παρόν δεν μας αποτρέπει πια να φανταστούμε το μέλλον, το αντίστροφο. Το αύριο, από αδιαπέραστο πέπλο, γίνεται και πάλι πεδίο εκκόλαψης* προσδοκιών. Σωρεύουμε δυνάμεις ενάντια στα μελλοντικά ερείπια. Επιμένουμε στην ανάσα της προσμονής, νιώθουμε ήδη τον αέρα της απαντοχής** να καίει τα χείλη μας. Άλλωστε, τι άλλο μπορούμε να κάνουμε;

* εκκόλαψη: (μτφ) η πλήρης διαμόρφωση και εμφάνιση υπό την επίδραση ορισμένου περιβάλλοντος
** απαντοχή: το να περιμένει κανείς να συμβεί κάτι, η ελπίδα, η προσδοκία ευνοϊκής εξέλιξης
Διασκευή από τον ημερήσιο Τύπο (21-03-2021)

ΚΕΙΜΕΝΟ 2

     Τι περιμένουν τελικά από τις σπουδές τους, ποιες οι σκέψεις, οι επιθυμίες, τα όνειρα
και οι απόψεις τελειοφοίτων; «Όταν με ρωτούν με τι θέλω να ασχοληθώ, δεν έχω ποτέ
κάποιο συγκεκριμένο επάγγελμα στο μυαλό μου. Θέλω μια δουλειά δημιουργική, ένα
εργασιακό περιβάλλον που θα μου επιτρέπει να εξελίσσομαι ως άνθρωπος, να ταξιδεύω,
να διευρύνω τους ορίζοντές μου, να υπερασπίζομαι τα δικαιώματα όλων των πλασμάτων
και να βάλω και εγώ το λιθαράκι μου στη δόμηση μιας κοινωνίας ισότητας» λέει η Τάνια
από το 1ο Γενικό Λύκειο Χανίων. «Από τη μια πλευρά θα ήθελα να αφήσω τη ζωή μου να με
οδηγήσει και από την άλλη, ζώντας σε μια χώρα χωρίς σίγουρη επαγγελματική
αποκατάσταση, τίποτα δεν είναι βέβαιο. Θα ήθελα να έχω την ευκαιρία να ασχοληθώ
πραγματικά με την έρευνα και να ταξιδέψω στο εξωτερικό, όχι για μόνιμη εγκατάσταση. Θα
ήθελα να προσφέρω μέσα από το επάγγελμά μου στην κοινωνία, να ξεπληρώσω όλα αυτά
που μου πρόσφερε η Ελλάδα, όσο πληγωμένη και αν είναι, και οι άνθρωποι που με
μεγάλωσαν και με δίδαξαν» επισημαίνει η Αντωνία.
Όσο για τον επαγγελματικό προσανατολισμό, λέει ο Σπύρος «πρέπει να είναι
αναπόσπαστο κομμάτι της σχολικής πορείας, και μάλιστα θα πρέπει να εντάσσεται στο
σχολικό πρόγραμμα από το Γυμνάσιο. Όσον αφορά την κοινωνία, το πρόβλημα που
παρουσιάζεται λόγω του ελλιπούς επαγγελματικού προσανατολισμού είναι η προτίμηση
δημοφιλών επαγγελμάτων και η αδιαφορία προς τα υπόλοιπα. Οι περισσότεροι μαθητές
ακολουθούν την πεπατημένη, με αποτέλεσμα τον κορεσμό ορισμένων επαγγελμάτων και
την αύξηση της ανεργίας». Ενώ η Αλεξάνδρα συνεχίζει λέγοντας ότι «ως τελειόφοιτοι,
βλέποντας την αδυναμία ένταξης στην ελληνική αγορά εργασίας, νιώθουμε εγκλωβισμένοι
σε μια χώρα επαγγελματικά υπανάπτυκτη, καθώς τα ποσοστά ανεργίας αυξάνονται και η
ανάγκη για επιβίωση υπερβαίνει την ικανοποίηση προσδοκιών και ονείρων. Η αγορά
εργασίας σε μεγάλο ποσοστό δεν προσφέρει επαγγελματική ανέλιξη, καταπιέζει τις
ανεξάρτητες επιχειρήσεις και τους ελεύθερους επαγγελματίες. Λόγω της δυσμενούς
οικονομικής κατάστασης της χώρας, πολλοί νέοι καταλήγουν να συμβιβάζονται με μη
επιθυμητές θέσεις εργασίας ή να καταφεύγουν σε άλλες χώρες με περισσότερες
επαγγελματικές ευκαιρίες».

Διασκευή από τον ημερήσιο Τύπο (24-05-2021)

ΚΕΙΜΕΝΟ 3

Στον Σείριο*

Στον Σείριο υπάρχουνε παιδιά
ποτέ δε βάλαν έγνοια στην καρδιά
δεν είδανε πολέμους και θανάτους
και πάνω απ’ τη γαλάζια τους ποδιά
φοράν τις Κυριακές τα γιορτινά τους.
Τις νύχτες που κοιτάν τον ουρανό
έν’ άστρο σα φτερό θαλασσινό
παράξενα παιδεύει το μυαλό τους
τους φαίνεται καράβι μακρινό
και πάνε και ρωτάν τον δάσκαλό τους.
Αυτή, τους λέει, παιδιά μου είναι η γη,
του σύμπαντος αρρώστια και πληγή:
εκεί τραγούδια λένε, γράφουν στίχους,
κι ακούραστοι του ονείρου κυνηγοί
κεντάνε με συνθήματα τους τοίχους.
Στον Σείριο δακρύσαν τα παιδιά
και βάλαν από εκείνη τη βραδιά
μιαν έγνοια στη μικρούλα τους καρδιά.

* Σείριος: το όνομα ενός φωτεινού αστεριού

Νίκος Γκάτσος, Κείμενα της νεώτερης λογοτεχνίας (και απόψεις για την ποίηση), Γ. Σπανός κ.ά, 1987

Θέμα Α
Α1. Να αποδώσετε περιληπτικά το περιεχόμενο της δεύτερης παραγράφου του
Κειμένου 2 «Όσο για τον επαγγελματικό προσανατολισμό... με
περισσότερες επαγγελματικές ευκαιρίες» (60-70 λέξεις).

Μονάδες 15

Θέμα Β
Β1. Να επαληθεύσετε ή να διαψεύσετε, με βάση το Κείμενο 1, τις παρακάτωπεριόδους λόγου, γράφοντας στο τετράδιό σας, δίπλα στο γράμμα πουαντιστοιχεί σε κάθε περίοδο, τη λέξη Σωστό ή Λάθος:

α. Προτού αμφισβητηθεί η έννοια της προόδου, οι άνθρωποι έβλεπαν με
αισιοδοξία το μέλλον.
β. Κατά την τελευταία κρίση, κλονίστηκε η πίστη στο παρόν.
γ. Σύμφωνα με την έρευνα, το 47% δήλωσε ότι στο μέλλον θα μειωθεί η
ανεξέλεγκτη παραπληροφόρηση.
δ. Δεν επαληθεύτηκαν ποτέ ιστορικά τα πολύ απαισιόδοξα ή τα πολύ
αισιόδοξα σενάρια για την πορεία του ανθρώπου.
ε. Το παρόν δεν μας επιτρέπει πλέον να οραματιστούμε το μέλλον.

Μονάδες 10

Β2. α. Να γράψετε δύο τίτλους που να αποδίδουν το περιεχόμενο του Κειμένου 2, έναν με κυριολεκτική κι έναν με μεταφορική χρήση τηςγλώσσας (μονάδες 8).
β. Τι επιδιώκεται με τη χρήση στατιστικών στοιχείων στο Κείμενο 1
(μονάδες 3) και τι με την εκτεταμένη χρήση μαρτυριών στο Κείμενο 2
(μονάδες 4);

Μονάδες 15
Β3. Πρόθεση της συντάκτριας του Κειμένου 1, στην τελευταία παράγραφο «Όμως το παρόν... μπορούμε να κάνουμε;», είναι να ευαισθητοποιήσει τους/τις αναγνώστες/αναγνώστριες. Να αναφέρετε τρεις (3) διαφορετικές γλωσσικές επιλογές με τις οποίες επιτυγχάνει τον στόχο της, παραθέτοντας τα αντίστοιχα χωρία (μονάδες 6), και να εξηγήσετε τη λειτουργία της καθεμιάς από αυτές στο κείμενο (μονάδες 9).

Μονάδες 15

Θέμα Γ
Γ1. Γιατί, κατά τη γνώμη σας,«Στον Σείριο δακρύσαν τα παιδιάκαι βάλαν από εκείνη τη βραδιά μιαν έγνοια στη μικρούλα τους καρδιά.»;Να απαντήσετε, αξιοποιώντας τρεις (3) διαφορετικούς κειμενικούς δείκτες του ποιήματος .Θα ήσαστε ικανοποιημένοι/ες ή δυσαρεστημένοι/ες, αν ζούσατε, όπως τα παιδιά στον Σείριο και γιατί;
(150-200 λέξεις)

Μονάδες 15

Θέμα Δ
Δ1. Σε μια νεανική ιστοσελίδα δημοσιεύονται τα Κείμενα 1 και 2 καικαλείσαι, αφού τα μελετήσεις, να απαντήσεις με ένα άρθρο (350-400λέξεις), στην ίδια ιστοσελίδα, στα παρακάτω ερωτήματα:
α) Με ποια εφόδια πιστεύεις ότι θα μπορέσεις να αντιμετωπίσεις τονκόσμο στην περίπτωση που επιβεβαιωθούν οι ανησυχίες πουπεριγράφονται στην παράγραφο 2 του Κειμένου 1;
β) Με ποιες συγκεκριμένες δράσεις, κατά τη γνώμη σου, θαμπορούσατε εσείς οι νέοι να βελτιώσετε τον κόσμο;

Μονάδες 30

ΟΔΗΓΙΕΣ (για τους εξεταζομένους)

1. Στο εξώφυλλο να γράψετε το εξεταζόμενο μάθημα. Στο εσώφυλλοπάνω-πάνω να συμπληρώσετε τα ατομικά σας στοιχεία. Στην αρχή τωναπαντήσεών σας να γράψετε πάνω-πάνω την ημερομηνία και τοεξεταζόμενο μάθημα. Να μην αντιγράψετε τα θέματα στο τετράδιο καινα μη γράψετε πουθενά στις απαντήσεις σας το όνομά σας.
2. Να γράψετε το ονοματεπώνυμό σας στο πάνω μέρος των φωτοαντιγράφων ,αμέσως μόλις σας παραδοθούν. Τυχόν σημειώσεις σας πάνω σταθέματα δεν θα βαθμολογηθούν σε καμία περίπτωση. Κατά τηναποχώρησή σας, να παραδώσετε μαζί με το τετράδιο και ταφωτοαντίγραφα.
3. Να απαντήσετε στο τετράδιό σας σε όλα τα θέματα μόνο με μπλε ήμόνο με μαύρο στυλό με μελάνι που δεν σβήνει.
4. Κάθε απάντηση τεκμηριωμένη είναι αποδεκτή.
5. Διάρκεια εξέτασης: τρεις (3) ώρες μετά τη διανομή των φωτοαντιγράφων.
6. Χρόνος δυνατής αποχώρησης: 10.00 π.μ.

ΣΑΣ ΕΥΧΟΜΑΣΤΕ KΑΛΗ ΕΠΙΤΥΧΙΑ

ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ

ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΚΑΙ ΕΣΠΕΡΙΝΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ

ΔΕΥΤΕΡΑ 15 ΙΟΥΝΙΟΥ 2020

ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΚΑΙ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ

ΣΥΝΟΛΟ ΣΕΛΙΔΩΝ: ΠΕΝΤΕ (5)

ΚΕΙΜΕΝΟ 1

Το γιατρικό της αμόλυντης λογοτεχνίας

      Το διάβασμα είναι μια από τις πιο μοναχικές τέχνες. Προσωπικά το θεωρώ μία
δημιουργική ενασχόληση. Να μπορείς να συγκεντρώνεσαι πάνω σε ένα κείμενο, να το
αφουγκράζεσαι αλλά και να το κάνεις δικό σου. Η προσωπική ανάγνωση απαιτεί συνήθως
μια εσωτερική απομόνωση και όχι να σου επιβάλλεται εξωτερικά.
Έφηβος, όταν αρρώσταινα, καθόμουν στο σπίτι και αποτελείωνα ένα ολόκληρο
μυθιστόρημα. Μάλιστα μια φορά «ανέβασα πυρετό» παραπάνω, για να τελειώσω το
«Ανθρώπινο κτήνος» του Ζολά – το θυμάμαι ακόμη.
Στα κοινωνικά δίκτυα πολλοί αναφέρουν ότι δεν μπορούν να συγκεντρωθούν σε ένα
βιβλίο. Για εμένα, που το διάβασμα ήταν μια καθημερινότητα, εξακολουθεί να παραμένει,
αλλά οι περιστάσεις το καθιστούν ακόμη πιο αδέσμευτο.
Τώρα, περισσότερο από ποτέ, αναζητώ την ουσία της ανάγνωσης. Αυτή η ουσιαστική
ανάγνωση δεν έχει ανάγκη καμιάς επίδειξης στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Δεν ασκώ
πρωταθλητισμό ανάγνωσης ούτε διεκδικώ τον τίτλο του εκλεκτού αναγνώστη. Επανέρχομαι
στην εφηβεία μου, χάνομαι μέσα στο κείμενο και ας είναι ό,τι θέλει.
Κρατώντας το βιβλίο στο χέρι αισθάνομαι μια τρυφερότητα, μια σιγουριά, λες και
εγείρονται οι συγγραφείς και συνομιλούν μαζί μου. Δεν βιάζομαι να αποτελειώσω πολλά
βιβλία. Οι ώρες του διαβάσματος είναι διάσπαρτες σε όλη τη διάρκεια της μέρας και της
νύχτας που τείνουν να ενοποιηθούν σε έναν αλλόκοτο χωροχρόνο.
Αφοσιώνομαι στο κείμενο. Αν στην εφηβεία μου έκλεβα χρόνο για διάβασμα, τώρα –τι
ειρωνεία!– ο χρόνος αυτός ξανακερδίζεται.
Και να η θαυματουργή ίαση της λογοτεχνίας. Τέτοια κείμενα έρχονται και γιατρεύουν
την ψυχή. Χαμένοι και σωσμένοι χαρακτήρες σε παρασύρουν με τις ιστορίες τους. Γιατί η
λογοτεχνία είναι αμόλυντη, κανένας ιός δεν θα τη μεταλλάξει, θα είναι πάντα εκεί και τα
λογοτεχνικά αντισώματα θα μεταμορφώνουν τις ψυχές μας και θα μας οπλίζουν με
κουράγιο.
Ο Θεόδωρος Γρηγοριάδης είναι συγγραφέας. Το κείμενο δημοσιεύτηκε στον ημερήσιο τύπο (διασκευή).

ΚΕΙΜΕΝΟ 2
Γράφειν

      Από τότε που ο καθένας μας εισέρχεται μέσα στη ροή του χρόνου, αρχίζει να γράφει.
Γράφει μες στη μνήμη του, γράφει με το χέρι του, γράφει με τα έργα του. Διαισθάνεται πως
η γραφή αυτή θα αντισταθεί, αν δεν ακυρώσει, το φευγαλέο της ύπαρξής του μέσα στον
κόσμο. Και πως θα «σώσει» από την καταστροφική λήθη και τον ίδιο, και τους άλλους και
την Ιστορία.
Πριν ακόμη το παιδί αρχίσει να γράφει, πριν του μάθουν, όσοι γνωρίζουν, να γράφει,
έχει κιόλας εγγράψει στην τρυφερή μεμβράνη της μνήμης του τις πρώτες του εντυπώσεις
από τη ζωή. Έχει γράψει μέσα στην καρδιά του, με στοργή κι εμπιστοσύνη, τους δικούς
του, αρχίζει να γράφει τους οικείους του, τους συγγενείς του, κατόπιν τους φίλους του. Κι
όσο προχωρεί μέσα στον χρόνο παλεύει να καταγράψει όλο τον κόσμο που γνωρίζει, τον
κόσμο του. Αυτές οι πράξεις της γραφής του προσβάλλονται κάθε τόσο από τη λήθη, οι
γραφές κατατρώγονται από τον χρόνο, όπως εκείνες που χάραζαν οι παλιοί άνθρωποι στα
μάρμαρα. Και όσο βαραίνει μέσα και πάνω του ο χρόνος, τόσο ο καθένας προσπαθεί να
περιφρουρήσει τις γραφές του βίου του, ώστε να αναγιγνώσκονται εύκολα. «Σ’ έχω γράψει
στην καρδιά μου», «είναι γραμμένο στη μνήμη μου», «απομένει ανεξίτηλο μέσα μου» -
εκφράσεις της καθημερινής ζωής- αυτής που φεύγει, αυτής που ανασπά από τον κόσμο
τους δικούς μας, τους συγγενείς και φίλους.
Πλάσματα γεννημένα για να γράφουν οι άνθρωποι, όλοι οι άνθρωποι. Κι ανάμεσά
τους πολλοί που κατορθώνουν να γράψουν το όνομά τους σε μια οικογένεια, σε μια
επιχείρηση, σ’ ένα επάγγελμα. Μέσα στην Ιστορία του κόσμου, οι φημισμένοι, οι άξιοι, οι
μεγάλοι οι ήρωες. Μέσα στην Ιστορία των Επιστημών, οι σπουδαίοι. Μέσα στην Ιστορία της
Εκκλησίας, οι άγιοι. Μέσα στην Ιστορία των Γραμμάτων, οι αυθεντικοί συγγραφείς. Όλοι
αυτοί, καθένας με τον τρόπο του, γράφουν.
Από όλους ωστόσο τους ανθρώπους που το θείο ριζικό τους είναι να γράφουν, εκείνοι
που γράφουν μ’ έναν τρόπο πασιφανή, επίσημο, είναι οι συγγραφείς. Ποιητές, στοχαστές,
μυθιστοριογράφοι γράφουν και ξαναγράφουν τον εαυτό τους και τους άλλους, τον κόσμο
που βλέπουν κι εκείνον που δεν βλέπουν και που ωστόσο τον θεωρούν εξίσου πραγματικό.
Γιατί όλοι αυτοί, όλοι όσοι γράφουν, επιμένουν να γράφουν, ενώ έχουν βεβαιωθεί πως
θα βγουν κάποια στιγμή από τον κόσμο, καθώς κι ο ίδιος ο κόσμος –αφού ό,τι έχει αρχή θα
έχει κι ένα τέλος– θα βγει κάποτε από τον εαυτό του; Ίσως γιατί το γράφειν –συνειδητό ή
όχι, εκούσιο ή και ακούσιο, φανερό ή και κρυφό– αποτελεί την έσχατη, ακραία παρηγοριά
για τη θνητότητα που τους πολιορκεί και που τελικά τους καταβάλλει. Αυτή τη θνητότητα
που φαρμακώνει την ύπαρξη και τη συνείδηση του ανθρώπου με το φαρμάκι της
ματαιότητας, πολεμά και εξορκίζει, και αρνείται η πράξη του γράφειν.

Ο Κώστας Ε. Τσιρόπουλος (1930-2017) ήταν συγγραφέας, μεταφραστής και εκδότης. Το κείμενο «Γράφειν»
ανήκει στη συλλογή δοκιμίων «Η Μόνωση ως Συνομιλία» (2003).

ΚΕΙΜΕΝΟ 3
I

Εκεί πού αναρωτιέσαι για πράγματα που πρώτη φορά
αντικρίζεις
για πράγματα χιλιοειπωμένα που έχουνε πια περάσει
για πράγματα που ξαφνιάζουν κι ας γίνονται κάθε μέρα
για πράγματα που έλεγες δεν θα συμβούν ποτέ
και τώρα συμβαίνουν μπρος στα μάτια σου
γ ι’ άλλα που επαναλαμβάνονται μ’ ελάχιστες παραλλαγές
για πράγματα που πουλιούνται μόλις πιάσουν
κατάλληλη τιμή
για πράγματα που σάπισαν με το πέρασμα του καιρού
ή που ήσαν σάπια απ’ την αρχή και δεν το έβλεπες
εκεί που απορείς για πράγματα που μπόρεσες να κάνεις
για πράγματα σοβαρά ή ανόητα που ρίσκαρες τη ζωή σου
για πράγματα σημαντικά που τα κατάλαβες αργότερα
για πράγματα που τα φοβήθηκες κι απέφυγες
ν’ αναλάβεις
για πράγματα που τα προγραμμάτισες και δεν σου βγήκαν
γ ι’ άλλα που τα σχεδίασαν άλλοι και βγήκαν διαφορετικά
για πράγματα που σου έτυχαν χωρίς να τα περιμένεις
για πράγματα που μόνο τα ονειρεύτηκες
και κάποτε, μία στις χίλιες, πραγματώθηκαν...
Εκεί απάνω σε βρίσκει η ποίηση.

Τίτος Πατρίκιος, ποίημα από τη συλλογή «Σε βρίσκει η ποίηση» (2012).

Θέμα Α
Α1. Να αποδώσετε συνοπτικά τους λόγους για τους οποίους η λογοτεχνική
ανάγνωση συνιστά λυτρωτική απόλαυση για τον συγγραφέα στο Κείμενο 1
(60-70 λέξεις).

Μονάδες 15

Θέμα Β
Β1. Να επαληθεύσετε ή να διαψεύσετε, με βάση τα Κείμενα 1 και 2, τις
παρακάτω προτάσεις, γράφοντας στο τετράδιό σας δίπλα στο γράμμα
που αντιστοιχεί σε κάθε πρόταση τη λέξη Σωστό ή Λάθος. Να
τεκμηριώσετε την απάντησή σας με αναφορές στα κείμενα:

α. Ο συγγραφέας του Κειμένου 1 διαβάζει λογοτεχνία κυρίως γιατί αυτή
σχετίζεται με τις επαγγελματικές του υποχρεώσεις.

β. Ο συγγραφέας του Κειμένου 1 συνήθιζε να διαβάζει
προγραμματισμένα.

γ. Το «γράφειν» στο Κείμενο 2 χρησιμοποιείται κυριολεκτικά σε όλο το
κείμενο.

δ. Το «γράφειν» στο Κείμενο 2 δεν συνδέεται με ιστορικά και
επιστημονικά επιτεύγματα.

ε. Σύμφωνα με τα Κείμενα 1 και 2 τόσο η αναγνωστική όσο και η
συγγραφική δραστηριότητα παρηγορούν τον άνθρωπο.

Μονάδες 10

Β2. α. Ο σκοπός του συγγραφέα του Κειμένου 1 είναι να ευαισθητοποιήσει
στο ζήτημα της λογοτεχνικής ανάγνωσης. Πώς το επιτυγχάνει; Να
τεκμηριώσετε την απάντησή σας αναφέροντας από το κείμενο δύο (2)
σημεία στίξης και δύο (2) σχήματα λόγου. Να προσδιορίσετε για το
καθένα τη λειτουργία του (μονάδες 8).

β. Ποια είναι η επικοινωνιακή λειτουργία του ερωτήματος στην 5η
παράγραφο του Κειμένου 2 «Γιατί όλοι ... εαυτό του;» (μονάδες 7).
Μονάδες 15

Β3. Λαμβάνοντας υπόψη το περιεχόμενο της τρίτης παραγράφου του
Κειμένου 2 («Πλάσματα ... γράφουν») να εξηγήσετε πώς ο άνθρωπος
κατά τον συγγραφέα κερδίζει τη μάχη με τον χρόνο (60-70 λέξεις).
Μονάδες 15

Θέμα Γ
Γ1. Ποιο είναι το θέμα του ποιήματος, κατά τη γνώμη σας; Ποιο ρόλο έχει η
Ποίηση στην προσωπική σας ζωή; Να απαντήσετε αξιοποιώντας
τουλάχιστον τρεις (3) κειμενικούς δείκτες (150-200 λέξεις).

Μονάδες 15

Θέμα Δ
Δ1. Ποια είναι η σχέση σας με την ανάγνωση βιβλίων και ποιος ο ρόλος της
στη γενικότερη διαχείριση του προσωπικού σας χρόνου; Με αφόρμηση
τα Κείμενα 1 και 2 αποφασίζετε να καταθέσετε την προσωπική σας
εμπειρία στο ιστολόγιο του σχολείου σας. Να δικαιολογήσετε την όποια
επιλογή σας. (300-350 λέξεις).

Μονάδες 30

ΟΔΗΓΙΕΣ (για τους εξεταζομένους)

1. Στο εξώφυλλο να γράψετε το εξεταζόμενο μάθημα. Στο εσώφυλλο
πάνω-πάνω να συμπληρώσετε τα ατομικά σας στοιχεία. Στην αρχή των
απαντήσεών σας να γράψετε πάνω-πάνω την ημερομηνία και το
εξεταζόμενο μάθημα. Να μην αντιγράψετε τα θέματα στο τετράδιο και
να μη γράψετε πουθενά στις απαντήσεις σας το όνομά σας.
2. Να γράψετε το ονοματεπώνυμό σας στο πάνω μέρος των φωτοαντιγράφων,
αμέσως μόλις σας παραδοθούν. Τυχόν σημειώσεις σας πάνω στα
θέματα δεν θα βαθμολογηθούν σε καμία περίπτωση. Κατά την
αποχώρησή σας, να παραδώσετε μαζί με το τετράδιο και τα
φωτοαντίγραφα.
3. Να απαντήσετε στο τετράδιό σας σε όλα τα θέματα μόνο με μπλε ή
μόνο με μαύρο στυλό με μελάνι που δεν σβήνει.
4. Κάθε απάντηση τεκμηριωμένη είναι αποδεκτή.
5. Διάρκεια εξέτασης: τρεις (3) ώρες μετά τη διανομή των φωτοαντιγράφων.
6. Χρόνος δυνατής αποχώρησης: 10.00 π.μ.

ΣΑΣ ΕΥΧΟΜΑΣΤΕ KΑΛΗ ΕΠΙΤΥΧΙΑ
ΤΕΛΟΣ ΜΗΝΥΜΑΤΟΣ