Μελέτες Περίπτωσης
Σε αυτή τη σελίδα παρουσιάζονται τέσσερις μελέτες περίπτωσης Εικονικών Κόσμων, οι οποίοι έχουν αξιοποιηθεί στην εκπαιδευτική διαδικασία, σε παγκόσμια κλίμακα. Μέσα από αυτές επιδιώκεται η διευρυμένη και βαθύτερη κατανόηση του κάθε ψηφιακού περιβάλλοντος, των βασικών αρχών και των επιμέρους χαρακτηριστικών που φέρει καθένας από αυτούς τους κόσμους και φυσικά των δυνατοτήτων που προσφέρουν στο σχεδιασμό κα την υλοποίηση μιας καθηλωτικής μαθησιακής εμπειρίας. Οι Εικονικοί Κόσμοι που θα μελετήσουμε είναι οι Second Life, ΟpenSimulator, Minecraft Education και Roblox Education.
Second Life:
Το Second Life είναι μια πλατφόρμα εικονικού κόσμου που αναπτύχθηκε από την εταιρεία Linden Lab το 2003. Επιτρέπει στους χρήστες να δημιουργούν και να εξερευνούν τρισδιάστατους εικονικούς χώρους μέσω των avatar τους. Αν και αρχικά αναπτύχθηκε ως μέσο ψυχαγωγίας και κοινωνικοποίησης, η πλατφόρμα έχει βρει εφαρμογές σε διάφορους τομείς, συμπεριλαμβανομένης της εκπαίδευσης και ειδικά της εξ Αποστάσεως χάρις στα ευέλικτα και προσαρμόσιμα χαρακτηριστικά της.
Τα χαρακτηριστικά που φέρει o εικονικός κόσμος Second Life και τον καθιστούν κατάλληλο για εκπαιδευτικούς σκοπούς είναι ποικίλοι. Μέσα στο τρισδιάστατο περιεχόμενο που παρέχει οι χρήστες μπορούν να πλοηγηθούν ελεύθερα, να δημιουργούν και να διαμορφώνουν περιβάλλοντα, αντικείμενα και εικονικές ταυτότητες (avatars), μέσα από μια ευρεία γκάμα δυνατότητων για εξατομίκευση και προσαρμογή στις ατομικές τους ανάγκες, Μπορούν, επίσης, εντός του πολυχρηστικού πλαισίου που παρέχει να συνεργάζονται σε πραγματικό χρόνο, να συμμετέχουν σε ομαδικές δραστηριότητες, να συνδημιουργούν, να επικοινωνούν μέσω κειμένου ή φωνής και να αναδύονται μέσα από όλες αυτές τις αλληλεπιδράσεις εικονικές κοινότητες. Επιπροσθέτως, επιτρέπει τη δημιουργία προσομοιώσεων και εικονικών εμπειριών που μπορούν να αναπαράγουν πραγματικά σενάρια ή να δημιουργούν νέες εμπειρίες, προσφέροντας πρακτική εκπαίδευση σε ένα ασφαλές περιβάλλον.
Παρόλο που υπάρχουν προκλήσεις, όπως η τεχνική υποστήριξη και η εξοικείωση των χρηστών με την τεχνολογία, τα πλεονεκτήματα που προσφέρει το Second Life το καθιστούν έναν πολύτιμο πόρο για την δημιουργία πλούσιων, διαδραστικών και συνεργατικών μαθησιακών εμπειριών που μπορούν να ενισχύσουν την εκπαιδευτική διαδικασία στην εξ Αποστάσεως Εκπαίδευση και στη συμβατική.
Παραδείγματα δραστηριοτήτων που αξιοποιούν τις άπειρες δυνατότητες του Second Life είναι η δημιουργία εικονικών τάξεων και διαλέξεων με ζωντανές συζητήσεις, πρακτικές ασκήσεις, εικονικά εργαστήρια, προσομοιώσεις, ιστορικές αναπαραστάσεις, γεωγραφικές εξερευνήσεις και κοινωνικές προσομοιώσεις και σενάρια.
Αν επιθυμείτε να εμβαθύνετε περισσότερο σας προτείνουμε να μελετήσετε ένα συγκεκριμένο παράδειγμα εφαρμογής του Second Life στην εξ Αποστάσεως Εκπαίδευσης στο Pellas, N. (2011). Εξ αποστάσεως μάθηση στο εικονικό περιβάλλον του Second Life. Bookstars. https://tinyurl.com/5n6thnh2. Βασικό ζητούμενο της μελέτης αυτής ήταν η διερεύνηση της αποτελεσματικότητας των διαδικασιών στο εικονικό περιβάλλον του Second Life, στο πλαίσιο της διαδικτυακής μάθησης. Αφού παρουσιάζονται τα ποιοτικά και λειτουργικά χαρακτηριστικά του Second Life, τα οποία αναλύθηκαν παραπάνω, προτείνεται ένα οργανωτικο-διδακτικού πλαισίου, απαραίτητο για το σχεδιασμό και την αποτελεσματική διεξαγωγή εκπαιδευτικών μαθημάτων από απόσταση αξιοποιώντας την εν λόγω πλατφόρμα.
OpenSimulator (OpenSim)
Το OpenSimulator, γνωστό και ως OpenSim, είναι μια πλατφόρμα ανοιχτού κώδικα για τη δημιουργία τρισδιάστατων εικονικών κόσμων. Αναπτύχθηκε ως εναλλακτική λύση στο Second Life, επιτρέποντας μεγαλύτερη ευελιξία και έλεγχο στους χρήστες, ιδιαίτερα στην εκπαιδευτική κοινότητα. Το OpenSim προσφέρει πολλές δυνατότητες που μπορούν να ενισχύσουν την εξ αποστάσεως εκπαίδευση, καθιστώντας το έναν ισχυρό μέσο για εκπαιδευτικούς και μαθητές.
Τα χαρακτηριστικά του OpenSim είναι πανομοιότυπα με αυτά του Second Life και το καθιστούν, όπως και αυτό, κατάλληλο για εκπαιδευτικούς σκοπούς. Πιο συγκεκριμένα διαθέτει τρισδιάστατο περιεχόμενο, που επιτρέπει τη δημιουργία και χρήση τρισδιάστατων αντικειμένων και περιβαλλόντων για την ενίσχυση της μάθησης μέσω οπτικών και διαδραστικών στοιχείων, ενώ τα εικονικά του περιβάλλοντα μπορούν να προσαρμοστούν ανάλογα με τις ανάγκες του εκπαιδευτικού προγράμματος και να μεταραπούν σε σχολικές αίθουσες, εργαστήρια, μουσεία ή ιστορικές τοποθεσίες. Η διάρκεια του περιβάλλοντος είναι ένα ακόμα χαρακτηριστικό του εικονικού αυτού κόσμου, καθώς υπάρχει και εξελίσσεται διαρκώς, ανεξάρτητα από την παρουσία των χρηστών, είναι προσβάσιμο οποιαδήποτε στιγμή, επιτρέποντας την εξατομίκευση της μάθησης στους ατομικούς ρυθμούς και τις ατομικές ανάγκες του χρήστη.
Άλλα χαρακτηριστικά του είναι η πολυχρηστικότητα, επιτρέποντας τη συνεργατική μάθηση και τις ομαδικές δραστηριότητες, η εύκολη πλοήγηση με εργαλεία που επιτρέπουν στους μαθητές να κινούνται, να τηλεμεταφέρονται και να εξερευνούν διαφορετικά μέρη, η διαδραστική χρήση και ο χειρισμός αντικειμένων, όπως εργαλεία εργαστηρίου ή εκπαιδευτικά μοντέλα και η δυνατότητα δημιουργίας και διαμοιρασμού περιεχομένου από εκπαιδευτικούς και μαθητές, όπως διαμόρφωση χώρου, παρουσιάσεις, έργα τέχνης, και πολλά άλλα. Επιπλέον, διαθέτει δυνατότητα επικοινωνίας μέσω κειμένου, φωνής και βίντεο, υποστηρίζοντας την αλληλεπίδραση, τη συνεργασία και το συντονισμό ενεργειών για τη συλλογική επίλυση προβλημάτων και τη συνδιαμόρφωση γνώσης. Τέλος, οι χρήστες μπορούν να δημιουργούν και να προσαρμόζουν τους δικούς τους εικονικούς χαρακτήρες (avatars) και να ενταχθούν στην εικονική κοινότητα, να συμμετέχουν σε κοινωνικές δραστηριότητες, να μοιράζονται ενδιαφέροντα και να αλληλουποστηρίζονται.
Από τα παραπάνω γίνεται αντιληπτό ότι το Open Simulator προσφέρει μια ευέλικτη και ισχυρή πλατφόρμα για την εξ αποστάσεως εκπαίδευση, χάρη στις δυνατότητες προσαρμογή και συνεργασίας που παρέχει. Παρά τις προκλήσεις που μπορεί να παρουσιαστούν, όπως η ανάγκη για τεχνική υποστήριξη και εκμάθηση ψηφιακών δεξιοτήτων, αποτελεί ένα ευέλικτο μέσο που στηρίζει τη δημιουργία πλούσιων και διαδραστικών μαθησιακών εμπειριών, οι οποίες ενισχύουν την εμπλοκή και την κατανόηση των μαθητών.
Κάποια παραδείγματα τέτοιων δραστηριοτήτων είναι η επίσκεψη από κοινού των μαθητών σε ένα εικονικό μουσείο φυσικής ιστορίας για να μαθουν για τους δεινόσαυρους και τα προϊστορικά ζώα μέσα από διαδραστικές παρουσιάσεις και κουίζ, η εξερεύνηση ενός εικονικού δάσους, όπου οι μαθητές μαθαίνουν για τα οικοσυστήματα, τα φυτά και τα ζώα, και συμμετέχουν σε δραστηριότητες προστασίας του περιβάλλοντος, η εκτέλεση εικονικών πειράματων χημείας σε ένα ασφαλές περιβάλλον, μαθαίνοντας για τις αντιδράσεις και τις χημικές ενώσεις αλλά ακόμη και η αναπαράσταση ιστορικών γεγονότων, όπως η Ελληνική Επανάσταση, όπου οι μαθητές συμμετέχουν σε παιχνίδια ρόλων και μαθαίνουν για την ιστορία και τον πολιτισμό.
Το OpenSimulator μπορεί να προσφέρει ένα πλούσιο και διαδραστικό περιβάλλον μάθησης που ενθαρρύνει τη δημιουργικότητα, την κριτική σκέψη και τη συνεργασία μεταξύ των μαθητών.
Αν επιθυμείτε να εμβαθύνετε περισσότερο σας προτείνουμε να μελετήσετε ένα συγκεκριμένο παράδειγμα εφαρμογής του Open Simulator στο Πέλλας, Ν., Κωναστίνου, Ν. & Γεωργίου, Γ. (2014). Αξιοποίηση και αξιολόγηση του πολυχρηστικού εικονικού περιβάλλοντος ανοικτού κώδικα Open Sim σε διασύνδεση με το Scratch4OS για τη μάθηση προγραμματιστικών δομών ακολουθίας: Μια μελέτη περίπτωσης. 3ο Πανελλήνιο Εκπαιδευτικό Συνέδριο Ημαθίας, Ημαθία, Νάουσα. https://tinyurl.com/y6mdupsb, όπου η πλατφόρμα Open Sim χρησιμοποιήθηκε για την εισαγωγή των μαθητών σε βασικές αλγοριθμικές δομές με την υλοποίηση διδακτικών σχεδίων εργασίας προγραμματισμού δομών ακολουθίας, μέσα από το μοντέλο της διερευνητικής μάθησης.
Minecraft Education
Το Minecraft Education είναι μια ειδική έκδοση του δημοφιλούς παιχνιδιού Minecraft, προσαρμοσμένη για εκπαιδευτικούς σκοπούς. Δημιουργήθηκε για να υποστηρίξει τη μάθηση σε διάφορα γνωστικά αντικείμενα και είναι ένα εργαλείο που μπορεί να αξιοποιηθεί τόσο στη δια ζώσης όσο και στην εξ Αποστάσεως Εκπαίδευση.
Ως προς τα χαρακτηριστικά του δεν υπολείπονται σε τίποτα από όσα αναφέρθηκαν στις δύο προηγούμενες μελέτες περίπτωσης. Πιο αναλυτικά το περιεχόμενο του είναι κατεξοχήν τρισδιάστατο, με έναν κόσμο που αποτελείται από κύβους τους οποίους ο χρήστης καλείται να παραμετροποιήσει, χρησιμοποιώντας τα διαθέσιμα εργαλεία και υλικά του παιχνιδιού, με στόχο την δημιουργία κατασκευών, σε ένα ευρύ φάσμα περιβαλλόντων που υπάρχουν ή μπορούν να δημιουργηθούν και που ως προς τη διάρκεια μπορούν να είναι μόνιμα ή να διατηρούνται για μεγάλο χρονικό διάστημα, επιτρέποντας στους μαθητές να επιστρέφουν και να συνεχίζουν τις δραστηριότητές τους. Υποστηρίζει την πολυχρηστικότητα, την πλοήγηση περπατώντας ή πετώντας περιβάλλον αλλά και τη δημιουργία περιεχομένου όπως τοπία, εργαλεία, συσκευές, ακόμη και πλήρη εκπαιδευτικά σενάρια. Ως προς την επικοινωνία, περιλαμβάνει δυνατότητες συνομιλίας μέσω κειμένου και μπορούν να χρησιμοποιηθούν εξωτερικά εργαλεία για επικοινωνία μέσω φωνής και υποστηρίζει τη συνεργασία για την επίλυση προβλημάτων ή την κατασκευή σύνθετων. Επιπλέον, οι μαθητές μπορούν να προσαρμόσουν τις φιγούρες τους, δημιουργώντας εικονικές ταυτότητες, που τους εκπροσωπούν στα πλαίσια των εικονικών κοινοτήτων που αναδύονται.
Από τα παραπάνω γίνεται αντιληπτό ότι το Minecraft, ως μέσο μάθησης, εμπεριέχει πολλά από τα στοιχεία των θεωριών του κονστρουκτιβισμού, καθώς καθιστά τον εκπαιδευόμενο δημιουργό της γνώσης και όχι απλό καταναλωτή, παρέχοντας του πλειάδα επιλογών και ελευθερία κινήσεων, ώστε να την προσεγγίσει διαισθητικά, ενεργητικά και με κριτική σκοπιά. Μπορεί να χρησιμοποιηθεί για τη διαθεματική προσέγγιση διδακτικών αντικείμενων όπως τέχνες, περιβάλλον, αρχιτεκτονική, μηχανική, φυσική, μαθηματικά και ιστορία ενώ η εγκατάσταση του είναι απλή, ακόμη και σε συσκευές με χαμηλές υλικοτεχνικές υποδομές.
Κάποιες ενδεικτικές εκπαιδευτικές δραστηριότητες που μπορούν να αναπτυχθούν στον εικονικό κόσμο του Minecraft Education είναι για παράδειγμα η δημιουργία ενός βιώσιμου οικοσυστήματος, όπου οι μαθητές πρέπει να διαχειριστούν τους πόρους και να διατηρήσουν την ισορροπία του περιβάλλοντος, η προσομοίωση φυσικών φαινομένων, όπως η δημιουργία ηφαιστείων και η παρακολούθηση της έκρηξης τους για να κατανοήσουν τις φυσικές δυνάμεις, στα μαθηματικά η δημιουργία και εξερεύνηση γεωμετρικών σχημάτων για να μάθουν τις ιδιότητες και τα χαρακτηριστικά τους, στην ιστορία η δημιουργία ενός αρχαίου πολιτισμού, όπως της Αιγύπτου, όπου μπορούν να κατασκευάσουν πυραμίδες.
Από τα παραπάνω το εκπαιδευτικό αποτύπωμα του Minecraft, γίνεται εμφανές. Μπορείτε, ωστόσο, να μελετήσετε και το άρθρο Κρομμύδας, I., & Νικολάου, Σ. (2020, 1 Μαΐου). Διερεύνηση της αποτελεσματικότητας ενός ηλεκτρονικού παιχνιδιού στη διδασκαλία της Κοινωνικής και Πολιτικής Αγωγής, i-Teacher, 22. https://tinyurl.com/yacb3n7z, όπου διερευνάται η αποτελεσματικότητα της χρήσης ειδικά σχεδιασμένου εικονικού κόσμου του εκπαιδευτικού ηλεκτρονικού παιχνιδιού Minecraft: Education Edition ως εργαλείου μάθησης κατά τη διδασκαλία της ενότητας που αφορά στα δικαιώματα του παιδιού από το σχολικό εγχειρίδιο της ΣΤ΄ τάξης Δημοτικού, για μια πιο αναλυτική προσέγγιση της δυναμικής που μπορεί να προσδώσει σε μια διδακτική παρέμβαση ο εικονικός αυτός κόσμος.
Roblox Education
Το Roblox Education είναι μια εκπαιδευτική πλατφόρμα που χρησιμοποιεί το δημοφιλές παιχνίδι Roblox για να ενισχύσει τη μάθηση και τη δημιουργικότητα των μαθητών. Προσφέρει μια σειρά από χαρακτηριστικά των εικονικών κόσμων, τα οποία μπορούν να αξιοποιηθούν για εκπαιδευτικούς σκοπούς. Το τρισδιάστατο περιεχόμενο του δίνει τη δυνατότητα στο χρήστη να δημιουργεί παιχνίδια της φαντασίας τους. Ενώ διαθέτει και ποικιλία έτοιμων ψηφιακών εκπαιδευτικών παιχνιδιών για αξιοποίηση και δυνατότητα τροποποίησης από τους χρήστες και τους εκπαιδευτικούς στα πλαίσια των διδακτικών τους δράσεων, όπως για παράδειγμα τα “Work at a Pizza Place” και “Farmtown”.
Πέρα από το τρισδιάστατο περιεχόμενο διαθέτει και όλα τα άλλα βασικά χαρακτηριστικά που φέρουν οι εικονικοί κόσμοι, όπως το περιβάλλον, η διάρκεια, η πολυχρηστικότητα, η πλοήγηση, ο χειρισμός αντικειμένων, η δημιουργία περιεχομένου, η επικοινωνία, συνεργασία, η εικονική ταυτότητα και η ανάδυση εικονικών κοινοτήτων, όπου οι μαθητές μπορούν να συμμετέχουν σε κοινές δραστηριότητες και εκδηλώσεις. Αυτή η κοινωνική διάσταση του Roblox είναι ένας κρίσιμος παράγοντας που συμβάλλει στην επιτυχία και την ανάπτυξη της πλατφόρμας. Οι χρήστες δεν είναι απλά παίκτες, αλλά μέλη μιας ζωντανής και δημιουργικής κοινότητας που συνεχώς εξελίσσεται και αλληλεπιδρά και αυτό είναι ίσως και το κομβικό σημείο συνάντησης του κόσμου αυτού με την κονστρουκτιβιστική φιλοσοφία της εξ Αποστάσεως Εκπαίδευσης, για την προσεγγιση της γνώσης.
Οι μαθητές μέσω της πλατφόρμας μπορούν να εμπλακούν σε μια πληθώρα εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων και παιχνιδιών ρόλων, που ενισχύουν τη δημιουργικότητα, την κριτική σκέψη και την καλλιέργεια δεξιοτήτων 21ου αιώνα. Για παράδειγμα, μπορούν να μάθουν τις βασικές αρχές της κωδικοποίησης και του προγραμματισμού μέσω του Roblox Studio, δημιουργώντας τα δικά τους παιχνίδια και διαδραστικές ιστορίες. Μέσω της δημιουργίας εικονικών μουσείων, μπορούν να εκθέσουν έργα τέχνης και ιστορικά αντικείμενα, αναπτύσσοντας τις γνώσεις τους στην τέχνη και την ιστορία. Η αναπαράσταση ιστορικών γεγονότων και η προσομοίωση οικονομικών και επιχειρηματικών σεναρίων τους επιτρέπουν να κατανοήσουν την ιστορική σημασία και τις οικονομικές αρχές. Επιπλέον, η συμμετοχή σε εικονικά εργαστήρια φυσικών επιστημών και η δημιουργία αρχιτεκτονικών σχεδίων ενισχύουν τις πρακτικές δεξιότητες και την εφαρμογή των θεωρητικών γνώσεων στην πράξη και όλα αυτά μέσα σε ένα ασφαλές, συνεργατικό και διαδραστικό περιβάλλον που προάγει την ομαδική εργασία και την ανάπτυξη κοινωνικών δεξιοτήτων.
Στη μεταπτυχιακή εργασία με τίτλο Κούρσου, Ι. Μ. (2022). Τα ψηφιακά παιχνίδια ως μέσο μάθησης στην Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση: Η περίπτωση του Roblox για τα Μαθηματικά. Πανεπιστήμιο Δυτικής Αττικής, Αιγάλεω. https://tinyurl.com/2nb2mhuj, μπορείτε να μελετήσετε μια ενδιαφέρουσα περίπτωση αξιοποίησης της ψηφιακής πλατφόρμας Roblox, εντός της οποίας κατασκευάστηκε ένα ψηφιακό παιχνίδι για την εξάσκηση-εμπέδωση της έννοιας του κλάσματος. Τα αποτελέσματα ανέδειξαν πως τα ψηφιακά αυτά εργαλεία είναι πολύ ενδιαφέροντα και επιθυμητά για τα παιδιά και τα βοηθούν να εμπεδώσουν αποτελεσματικότερα σύνθετες μαθηματικές έννοιες.